ارزيابي و پهنه‌بندي خطر زمين‌لغزش با استفاده از مدل AHP و عملگرهاي منطق فازي در حوضه‌ي آبريز پشت تنگ سرپل ذهاب (استان كرمانشاه)

Assessment and Zoning of Landslide Hazard Using AHP Model and Fuzzy Logic Operators in Posht Tang Watershed of Sar Pole Zahab (Kermanshah Province)

زمين لغزش به دليل ماهيّت خطرناك خود در مناطق كوهستاني، معمولاً مورفولوژي را بطور ناگهاني به هم مي‌زند و خسارت‌هايي عمده به مناطق مسكوني، جاده‌ها، زمين‌هاي كشاورزي و غيره وارد مي‌آورد. در اين مطالعه با استفاده از مدل AHP در محيط نرم‌افزار Expert Choice و عملگرهاي منطق فازي با استفاده از نرم‌افزار IDRISI به ارزيابي و پهنه‌بندي خطر زمين لغزش در حوضه‌ي آبريز پشت تنگ واقع در شمال شرقي شهرستان سرپل ذهاب واقع در استان كرمانشاه پرداخته شده است. مجموعاً 9 معيار اصلي (كاربري اراضي، خاك، نهشته‌هاي سطحي، خطوط همباران، پوشش گياهي، شيب، ژيومورفولوژي، زمين شناسي و ارتفاع) مرتبط با وقوع پديده‌ي زمين‌لغزش مورد بررسي قرار گرفتند. از ميان عوامل مذكور شش عامل زمين‌شناسي، شيب، بارش، پوشش گياهي، كاربري اراضي و ارتفاع به عنوان لايه‌هاي معنادار شناخته شدند. وزن‌دهي طبقات متغيّرها با استفاده از روش نسبت فراواني، بر اساس درصد لغزش رخ داده در هر طبقه بين 0 و 1 تعيين گرديد. در اين تحقيق به منظور تهيه‌ي نقشه‌ي پهنه‌بندي خطر زمين لغزش از تابع عضويت J -شكل و اپراتور فازي گاما استفاده گرديد و از اين نظر منطقه مطالعاتي به صورت پهنه هاي خيلي كم، كم، متوسط، زياد و خيلي زياد، از نظر خطر رخداد زمين‌لغزش طبقه‌بندي شد. همچنين صحت نقشه‌هاي حاصل با استفاده از نمايه جمع كيفي (QS) مورد ارزيابي قرار گرفت. با توجه به وزن نهايي هر عامل در مدل AHP 36% از مساحت حوضه از خطر زياد و خيلي زياد از لحاظ زمين‌لغزش برخوردار است. در حالي‌كه اپراتور 7/0 در مدل فازي گاما حدود 67% از مساحت حوضه را در طبقات خطر زياد و خيلي زياد زمين‌لغزش نشان داد. ارزيابي مدل‌ها نشان داد كه مدل فازي گاماي 7/0 از دقت بيشتري نسبت به مدل AHP در تهيه‌ي نقشه‌ي خطر زمين‌لغزش در حوضه‌ي آبريز مورد مطالعه برخوردار است. بنابراين مدل فازي گاما بهترين شكل نقشه‌ي پهنه‌بندي خطر زمين لغزش را در منطقه‌ي مورد مطالعه ارايه داده است.

Due to the hazardous nature of landslides in mountainous areas, often causes sudden damages to the morphology and also major damage to residential areas, roads, agricultural lands and other things. In this study we used AHP model in Expert Choice software also used fuzzy logic with IDRISI software for prepared landslide zoning map for “Posht Tang” catchment that located at the north eastern of district of Sar Pole Zahab in Kermanshah province. 9 parameters were selected which is related to the occurrence of landslide that comprise land use, soil, Surface deposits, precipitation, land cover, slope, geology, geomorphology and elevation. From all variables, only six variables including geology, slope, precipitation , vegetation cover , land use and height were recognized as significant layers. Frequency ratio method was used for weighting the variable class that was determined based on the landslide percent between 0 to 1. Landslide susceptibility map were prepared with J-shape membership function and Gama fuzzy operation. From this point of view , the region was divided into very low, low, moderate, high and very high classes. Also accuracy of map was accessed by QS (Quality sum). The final weight of each factor in the AHP model showed that 36% of the catchment area is located in high and very high risk. While the operator of Gama fuzzy indicated 67% of area located in high and very high landslide Zoning. Model evaluating shows Gama fuzzy 0.7 model is more accurate than AHP model in the study area.