بازتاب اسطوره آفرينش آيين زرواني در داستان اكوان ديو

Zurvanian Myth of Creation and the Story of Akvān Div

داستانِ جنگ رستم با اكوان دیو، یكی از حماسه‌های بسیار رازناك و خِردآشوبِ شاهنامه است كه فردوسی با آگاهی كامل از این امر، نخستین كسی است كه كوشیده تا رمز و راز آن را بگشاید. پژوهندگان اساطیر شاهنامه، تمام همت خود را تنها بر شناخت اكوان و تطبیق آن با یكی از شخصیت‌های اساطیری مانند ایزد وای، ارزوشمنه (arezuşamana) و اكومنه (akumana) گمارده و به دیگر جنبه‌های این داستان نپرداخته‌اند. نگارنده بر این باور است كه داستان رستم و اكوان از روی روایات دینی به ویژه اسطورة آفرینش زروانی، ساخته شده و بیشتر بازتاباننده و تكراركنندة عمل خلقت است. كیخسرو و افراسیاب در نقش اهورامزدا و اهریمن ظاهر شده‌اند و رستم و اكوان نیز به ترتیب نمایندۀ بهمن و اكومنه هستند. این داستان بیان‌كنندة سه هزاره سوم از زمان كرانمند است كه دوران آمیزش خوبی و بدی، و جنگ نهایی میان نیروهای اهورامزدا با نیروهای اهریمن است. اكوان نمونة آشوب و نابسامانی جهانی است كه رستم با كشتن آن، جهان را از آشفتگی و بدی می‌رهاند و كار خلقت را تكرار می‌كند.

The battle of Rostam and Akvān Div is one of mysterious stories of Shāhnāmeh. Ferdowsī has tried to explore the mysterious aspects of this story. Shāhnāmeh researchers have merely taken a comparative approach and compared Akvan Div with Vai, Arezushamana and Akumana. The author believes that the story of Rostam and Akvān Div has been formed on the basis of Zurvanian myth of creation. Kai Khosrow and Afrāsiāb respectively perform the role of Ahura Mazda and Ahriman, and Rostam and Akvān Div are respectively representatives of Bahman and Akumana. The story is about the third 3,000 year period of the infinite time, a mingled state of contests between the forces of Good and of Evil. Akvān Div is a symbol of Darkness and Rostam, by killing him, rescues the world.