بررسي روند توهّم مالي در اقتصاد ايران (رهيافت مدل شاخص-هاي چند گانه - علل چند گانه)

An Investigation on Fiscal Illusion of Iran Economy (Multiple Indicators-Multiple Causes Model)

توهم مالي اشاره به درك نادرست پارامترهاي مالي و برآورد بيش از حد و كم تر از حد مخارج و بدهي‎هاي مالياتي دارد كه موجب سوگيري در تصميم‎گيري بودجه‏اي در تمام سطوح دولت مي‌شود. مقاله حاضر تحليلي تجربي از برآورد شاخص توهم مالي براي اقتصاد ايران طي دوره 1360 تا 1391 با به كارگيري رويكرد معادلات ساختاري در قالب مدل شاخص هاي چند گانه -– علل چند گانه ( MIMIC ) را ارايه مي‎دهد. در اين راستا از متغيَرهاي بار مالياتي و سطح آموزش به عنوان علل و از متغيَرهاي بدهي عمومي دولت، نسبت ماليات غيرمستقيم به ماليات مستقيم و نسبت مخارج مصرفي خصوصي به بدهي هاي عمومي دولت به عنوان پيامدهاي آن استفاده شده است. نتايج حاصل از تخمين مدل نشان مي دهد، اندازه بار مالياتي با ضريب (79/0) مهم ترين علَت اندازه توهم مالي است كه سياست گذاران سعي در پنهان كردن اين بار مالياتي از طريق توهم بدهي‌هاي دولت و توهم مخارج مصرفي بخش خصوصي نسبت به سطوح بدهي هستند. همچنين روند توهم مالي در دوره تحت بررسي سير صعودي دارد كه نشان مي دهد سياست گذاران مالي طي اين سال ها از تدابير توهم مالي به منظور تحريف ادراكات ماليات دهندگان از بار مالياتي بهره برده اند.

Fiscal illusion refers to a systematic misperception of fiscal parameters and an associated pattern of over - and under-estimation of expenditure and taxation liabilities which makes biases in budgetary decisions at all levels of government. This paper provides the empirical analysis of the estimates of fiscal illusion index for Iranian economy over the period of 1981 to 2012 employing a structural equation model approach in framework of Multiple Indicators-Multiple Causes (MIMIC). To this end, we have used tax burden and level of education as cause variables and public debt, the ratio of direct tax to indirect tax and the ratio of private consumption to public debt as indicators of fiscal illusion. The results show that tax burden with a coefficient of 0.79 is the most important factor for explanation of fiscal illusion. Policy makers attempt to ‘conceal’ the real tax burden by means of delusion of public debt and of private spending to the levels of public debt. Further, size of fiscal illusion has upward trend that indicates policy makers usually exploit fiscal illusion stratagems to distort taxpayers’ perceptions of their tax burdens.