فرهنگ سياسي اقتدارگرا و ساختار ديوان‌‌سالاري دولت در دوره پهلوي اول

Authoritarian Political Culture and the Structure of Bureaucracy During the Reign of Pahlavi the First

در مقاله حاضر زمينه اصلي برنامه‌هاي نوسازي و اصلاحات اداري دوران رضاشاهي را- كه داراي مزايا و فوايد بسياري براي جامعه ايران بوده است- بيان مي‌كنيم. همچنين، به ‌وجود فرهنگ سياسي اقتدارگرا مي‌پردازيم كه به‌موازات آن تجديد حيات يافت و موجب فزوني يافتن روش‌هاي مستبدانه و اعمال سليقه‌هاي فردي در نظام سياسي و اداري كشور شد. در ادامه، اين مسيله را تبيين مي‌كنيم كه به‌رغم رشد كمّي و پديد آمدن محيطي نسبتاً مناسب براي نوسازي و اقداماتي كه صورت پذيرفت، تحولي بنيادين در نظام ديوان‌سالاري كشور پديدار نشد‌‌. در اين دوران، بسياري از ويژگي‌ها و عناصر مخرب و نامناسب- كه همواره از موانع تحول و اصلاحات بنيادين در نظام سياسي اداري ايران به‌شمار مي‌رفتند- ماندگار و حتي گاه تقويت شدند‌‌؛ عناصري نظير روحيه اطاعت محض، رابطه‌گرايي، خويشاوندسالاري، ارتشا و فساد اداري، قانون‌شكني و قاعده‌گريزي، نبود امنيت، بي‌اعتمادي، روحيه چاپلوسي، فقدان عقلانيت در تصميم‌گيري‌هاي راه‌بردي و تحميل اراده فردي شاه بر همه اركان اداري.

The present article discuses the foundation of administrative reforms of Reza Shah, which have had positive and negative consequences. The presence and continuation of the culture of dictatorship, along with the despotic way and enforcement of personal whims, are some of those results. Another goal of this article is to show that despite of the little changes that took place in the way of reform, a true foundation in the administrative system of the country was not implemented. During that time too, undesirable and destructive characteristics of administrative system, like favoritism, familism, obedience, lack of trust, sycophancy, corruption, lawlessness and irrationality remained and sometimes were even strengthened.