خاطره اصلاحات ارضي مطالعه موردي: شهرستان تالش در استان گيلان

Memory of Land Reform: A Case Study in Talesh Township, Gilan province, Iran

در اين مقاله واقعه اصلاحات ارضي را در حافظه جمعيِ افرادي كه اين برنامه را تجربه كرده‌اند، بررسي مي‌كنيم. رويكرد نظري مورد استفاده در اين مطالعه، نظريه كادرهاي اجتماعي حافظه و رويكرد حال‌گرا در مطالعات حافظه جمعي است. تعداد بيست نمونه را با روش نمونه‌گيري نظري انتخاب و با استفاده از روش مصاحبه غيرساختمند مطالعه كرديم. منطقه مطالعه شهرستان تالش در استان گيلان است. يافته‌ها نشان مي‌دهند «خاستگاه طبقاتي» مهم‌ترين كادر اجتماعيِ حافظه جمعي نمونه‌هاي مطالعه است؛ به‌طوري ‌كه يادآوري واقعه اصلاحات ارضي، نحوه اجراي آن و تخلفاتِ صورت‌گرفته در حين اجراي اين برنامه در ذهن برخي از نمونه‌ها با خاستگاه‌هاي طبقاتي «اربابي» و «رعيتي» كاملاً متفاوت است. رعيت‌هاي پيشين از آن واقعه به‌عنوان روي‌دادي رهايي‌بخش و برنامه‌اي منصفانه ياد مي‌كنند؛ درحالي كه در حافظه اربابان سابق، اصلاحات ارضي همچون برنامه‌اي طراحي‌شده از بالا و غيرحساس به وضعيت واقعي مردم نقش بسته است. پس از خاستگاه طبقاتي، به‌ترتيب، «دين» و «تحصيلات» مهم‌ترين كادرهاي اجتماعي هستند كه واقعه اصلاحات ارضي در درون آن‌ها به‌ياد آورده مي‌شود. نمونه‌هايي با گرايش‌هاي مذهبي بيشتر در زمان اجراي اصلاحات ارضي، آن را تاحدودي در تقابل با شرع مي‌دانند. نمونه‌هايي با تحصيلات بيشتر نيز تصويري جامع‌تر، عميق‌تر و گسترده‌تر از آن واقعه در ذهن دارند.

The current study investigates the land reform in the collective memory of people who experienced the event. Social cadres of collective memory and presentist approaches were used as theoretical approaches of the study. 20 samples were chosen based on theoretical sampling. Technique of data gathering was deep interview. All the samples were from Talesh township in Gilan province (Iran). The results showed that «class status» was the important social cadre of the samples’ collective memory. The collective memory of the samples with previous landlord and serf class status was different in terms of execution and infringement during the program accomplishment. The past serves recall it as fair and emancipated event. On the contrary, the past landlords remember it as a programme that did not consider minority of the local people’s ownership condition. After class statuas, religion and education were the important social cadres, respectively. The samples who had high religiosity at the time of land reform remembered that it was pretty against religious law. The educated samples had the most comprehensive and holistic view of the event.