بررسي اثر كادميوم و نيكل بر الگوي توليد آلكالوئيدها در گياه پروانش (Catharanthus roseus (L.) G. Don)

گياه گرمسيري Catharanthus roseus حاوي آلكالوئيدهاي با ارزش دارويي مانند وين بلاستين و آجماليسين است. از آنجا كه مقدار و الگوي توليد آلكالوئيد تحت تاثير عوامل محيطي مختلفي قرار مي گيرد، در اين مطالعه تاثير دو عنصر كادميوم و نيكل بر پارامترهاي توليد آلكالوئيد بررسي شد. گياهان در شرايط گلخانه و با استفاده از بستر خنثي پرليت و محلول غذايي كاشته شدند و در يك طرح بلوك كامل تصادفي با غلظت هاي مختلف كادميوم و نيكل تيمار شدند. غلظت عناصر كادميوم و نيكل، كلروفيل و آلكالوئيد كل برگ ها اندازه گيري شد و الگوي باندهاي آلكالوئيدها با روش كروماتوگرافي لايه نازك با استفاده از نور ماوراء بنفش و معرف هاي اختصاصي آلكالوئيدها (سريك آمونيوم سولفات و معرف دراژندورف) تعيين شد. نتايج نشان داد كه علائم بارز سميت كادميوم در گياه در غلظت 10 و بيشتر از آن و نيكل در غلظت 50 ميكرومولار و بالاتر با كاهش محتواي كلروفيل و كلروز بين رگبرگي بروز مي كند. با افزايش غلظت، محتواي هر دو عنصر و آلكالوئيد قابل استخراج افزايش يافت اما در شرايط غلظت بالاي كادميوم غلظت آلكالوئيد كاهش يافت. الگوي كروماتوگرافي آلكالوئيدها نيز نشان دهنده بروز تفاوت هايي بود. تيمار با كادميوم و نيكل باعث پيدايش و يا تشديد باندهاي آلكالوئيدهاي با RF متوسط مانند وينكوليدين و آلكالوئيدهاي با RF كم مانند سرپنتين شد. بر اين اساس كادميوم و نيكل با افزايش توليد آلكالوئيدهاي فراوانتر، افزايش تجمع برخي از آلكالوئيدهايي كه در شرايط عادي به ميزان كم در گياه توليد مي شوند و همچنين افزايش نسبت محتواي آلكالوئيد سلول ها به بيوماس، بر افزايش محتواي آلكالوئيدي برگ ها اثر دارند.