بررسي امكان كاشت پاييزه نخود در شرايط آب و هوايي سراوان

Possibility of chickpea autumn planting in Saravan condition

در برخی مناطق‌ گرم و خشك، وجود فصل رشد مناسب در طول پاییز و زمستان و وقوع درجه‌حرارت بالا در بهار سبب گرایش به كشت نخود در پاییز شده است. بنابراین به‌منظور بررسی مقدماتی امكان كاشت پاییزه نخود (Cicer arietinum L.) در شرایط آب و هوایی سراوان، آزمایشی در پاییز سال1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشكده كشاورزی و منابع طبیعی سراوان به‌صورت كرت‌های خُردشده در قالب طرح بلوك های كامل تصادفی با سه تكرار اجرا شد. كرت های اصلی شامل سه تاریخ كاشت (20مهر، 11آبان و اول آذر) و كرت های فرعی شامل پنج ژنوتیپ نخود MCC488, MCC208, MCC258, MCC770, MCC361))‌ بودند. تاریخ كاشت تأثیر معنی‌داری بر عملكرد دانه، ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، تعداد غلاف خالی، وزن100دانه، عملكرد زیستی، عملكرد اقتصادی و شاخص برداشت داشت و گیاهان كشت‌شده در 20مهر بیشترین عملكرد دانه را داشتند. اثر ژنوتیپ نیز بر كلیه صفات اندازه‌گیری‌شده معنی دار شد و ژنوتیپ MCC361 با میانگین عملكرد دانه 6/204‌گرم در مترمربع بیشترین عملكرد را دارا بود. اثر متقابل تاریخ كاشت و ژنوتیپ، معنی‌دار شد و بیشترین عملكرد دانه را ژنوتیپMCC361 در تاریخ كاشت اول (20مهر) با میانگین 255‌گرم در مترمربع و كمترین آن را ژنوتیپMCC770 در تاریخ كاشت سوم (اول آذر) با میانگین 55/17‌گرم در مترمربع داشتند. همبستگی مثبت و معنی‌داری بین عملكرد دانه با تعداد غلاف در بوته (**84/0r= )، تعداد دانه در بوته (**63/0r= )، عملكرد زیستی (**55/0r= ) و شاخص برداشت (**55/0r= ) مشاهده شد. نتایج این مطالعه نشان داد كه هرچند كاشت پاییزه نخود در منطقه سراوان موفقیت‌آمیز بوده است، ولی برای حصول نتایج مطمئن‌تر، تداوم این‌گونه آزمایش‌ها و بررسی دقیق‌تر واكنش ارقام نخود به كاشت‌های پاییزه توصیه می‌شود.

Long season and high temperature during spring in hot and dry areas has led to tendency for autumn planting. In order to evaluation of chickpea (Cicer arietinum L.) autumn planting possibility, a field experiment was done at the Agricultural Faculty and Natural Resources of Saravan Research Field in 2010. Experimental design was done as split plots based on randomized complete block design with three replications. The main plots and subplots included three planting dates (11 Oct., 2 Nov., 22 Nov), and five chickpea genotypes (MCC488, MCC208, MCC258, MCC770, MCC361), respectively. The effect of planting date on plant height, pod number per plant, seed number per plant, empty pods, 100-seed weight, biological and seed yield and harvest index was significant. The highest seed yield was achieved in first planting date (11 Oct.). Plant dry matter production and seed yield decreased with delaying of planting date. The effect of genotype on all measured parameters, was also significant (p≤ 0.05) and the genotype MCC361 had the highest seed yield (204 g.m-2). The interaction effect of planting date and genotype was significant and MCC361 had the highest seed yield (with average 255 g.m-2) at first planting date (11 Oct.) and the lowest yield was belong to genotype MCC 770 (17.55 g.m-2) at second planting date (22 Nov.). There were good correlation coefficient between seed yield with number of pod per plant (r= 0.84**), number of seed per plant (r= 0.63**), biological yield (r= 0.55**) and harvest index (r= 0.55**). Although the results showed that the autumn planting of chickpea in Saravan region has been successful, but to obtain more reliable results, continuation of these experiments and more accurate response to the winter chickpea planting is recommended.