بررسي مزيّت نسبي طرح آلفا لاتيس نسبت به طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در آزمايشات مقايسه عملكرد نخود زراعي (Cicer arietinum L.)

Relative efficiency of alpha lattice design over randomized complete block design in yield trials of chickpea (Cicer arietinum L.)

ساختار طرح‌های آلفا لاتیس این امكان را فراهم می‌سازد كه اثر بلوك ناقص از اثر باقی‌ماندۀ كرت‌ها حذف شده و دقت مقایسات بین ژنوتیپ‌ها در یك بلوك ناقص به حداكثر برسد. در این تحقیق، به‌منظور ارزیابی ژرم‌پلاسم بین‌المللی نخود از لحاظ عملكرد دانه و سایر صفات زراعی و مقایسه طرح‌های آلفا لاتیس با طرح بلوك‌های كامل تصادفی از نقطه‌نظر توانایی شناسایی لاین‌های مطلوب، دو آزمایش خزانة بین‌المللی لاین‌های برگزیدۀ نخود (Chickpea International Elite Nursery) با عناوین CIEN-S-2010 و CIEN-LA-2010 در سال زراعی 90-1389 در شرایط دیم ایستگاه سارال كردستان به مرحله اجرا درآمدند. این دو آزمایش هركدام شامل 45لاین آزمایشی نخود كابلی بودند كه به‌صورت آلفا لاتیس 5×9 با دو تكرار، در نیمه دوم اسفند1389 كشت گردیدند. با توجه به ویژگی‌های آزمایشات، عملیات اجرایی و یادداشت‌برداری‌هایی مانند تعداد روز از كاشت تا گلدهی‌، تعداد روز از كاشت تا رسیدگی، ارتفاع بوته، وزن‌100دانه و عملكرد دانه در موعد مقرر انجام شدند. بر اساس تجزیه واریانس، در هر دو آزمایش، اختلاف معنی‌دار بین ژنوتیپ‌های تحت مطالعه وجود داشت. از خطای معیار میانگین عملكرد ژنوتیپ‌ها برای برآورد مزیت نسبی طرح آلفا لاتیس استفاده شد. نتایج نشان داد كه تجزیه آلفا لاتیس، كارآیی بیشتری نسبت به بلوك‌های كامل تصادفی در هر دو آزمایش داشته و موجب تغییر در رتبة عملكرد دانه در لاین‌های آزمایشی شد. در مجموع، لاین‌های FLIP 05-55C (با عملكرد 992‌كیلوگرم در هكتار) و FLIP06-159C (با عملكرد 773‌كیلوگرم در هكتار) به‌‎ترتیب در آزمایشات CIEN-LA-2010 و CIEN-S-2010 رتبه اول را به‌دست آوردند. از نتایج این تحقیق در مطالعات آتی می‌توان استفاده كرد.

Structure of alpha lattice designs makes removing the effects of incomplete blocks from residual effect of plots, and maximizes precision of comparison between genotypes at the same incomplete block. This investigation was conducted to study the international chickpea germplasm, for finding desirable lines regarding seed yield and other traits. Two trials including CIEN-LA-2010 and CIEN-S-2010 carried out at Saral station of Kurdistan province during 2009-2010 cropping season. CIEN-LA and CIEN-S were sown at normal time, early March and as 9×5 alpha lattice designs with two replications. Considering property of each trial, data recording was done and statistical analyses were performed. According to analysis of variance, there were significant differences between genotypes across two trials. The average standard error of difference between genotypes was used to calculate relative efficiency of alpha lattice design. These results revealed that, alpha lattice had more efficiency over traditional randomized complete block design in both experiments, and ranks of entries were changed in trials. In CIEN-LA and CIEN-S, lines FLIP 05-55C and FLIP 06-159C ranked first for seed yield, respectively. It is necessary to have a more precise look to the best entries of these trials at the next studies.