روند تغييرات صفات مورفوفيزيولوژيك ژنوتيپ‌هاي نخود (Cicer arietinum L.) در پاسخ به تنش شوري ناشي از كلريدسديم

Trend of changes for morpho-physiological characteristics of chickpea (Cicer arietinum L.) under salinity stress (NaCl) condition

شوری یكی از مهم‌ترین تنش‌های غیرزیستی درحال‌گسترش بوده كه علاوه بر اثرات سمی و تغذیه‌ای، توانایی گیاه برای جذب آب را كاهش می‌دهد. در مواجهه با تنش شوری، مجموعه‌ای از واكنش‌های مورفوفیزیولوژیك در گیاهان ایجاد می‌شود. عملكرد نخود به‌دلیل حساسیت بالا به این تنش و به‌دنبال برخی پاسخ‌های قابل‌توجه در خصوصیات فیزیولوژیك و مورفولوژیك، به‌شدت كاهش می‌یابد. در این تحقیق، پیامدهای غلظت‌های مختلف تنش شوری شامل صفر، 8 و dS.m-1 12 بر ویژگی‌های مورفوفیزیولوژیك ژنوتیپ‌های حساس و متحمل نخود در مراحل اولیه رشدونمو گیاه به‌صورت آزمایش فاكتوریل در قالب طرح كاملاً تصادفی با سه تكرار و چهار نمونه‌برداری با فاصله زمانی یك هفته مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس داده‌های حاصل، با افزایش غلظت كلریدسدیم و گذشت زمان (هفته چهارم)، ژنوتیپ‌های MCC760 و MCC806 به‌ترتیب از كمترین و بیشترین آسیب بر اساس شاخص‌های وزن‌خشك ریشه به وزن‌خشك اندام هوایی (8/0 و 2برابر كاهش) و وزن‌خشك ریشه (7/1 و 4برابر كاهش) برخوردار بودند. در شدت‌ بالای تنش (dS.m-1 12)، ژنوتیپ‌ MCC760 نه‌تنها مقدار رنگدانه‌های فتوسنتزی (شامل كلروفیل‌های a، b و كارتنوئید‌ها) بیشتری داشت، بلكه شدت كاهش رنگدانه‌های این ژنوتیپ، كمتر و در مقابل، ضریب پایداری كلروفیل آن (75درصد) به‌صورت معنی‌داری بیشتر از سایر ژنوتیپ‌ها بود، به‌طوری‌كه تفاوت آن با ژنوتیپ MCC806 بیش از 30درصد بود. درصد رطوبت نسبی در همه ژنوتیپ‌ها كاهش یافت و در هفته سوم، این دو ژنوتیپ به‌ترتیب با كاهش 8/1 و 4/3‌برابر نسبت به شاهد، كمترین و بیشترین تغییرات را نشان دادند. بنابراین در بین ژنوتیپ‌های مورد مطالعه ژنوتیپ MCC760 به‌عنوان متحمل‌ترین ژنوتیپ به تنش شوری معرفی شد و زمان مناسب جهت ارزیابی تحمل به این صفت بر مبنای خصوصیات مورفولوژیك، هفته چهارم و بر مبنای صفات فیزیولوژیك، هفته سوم تعیین شد.

Salinity is one of the most important widespread abiotic stresses which causes toxic and nutritional effects as well as loss of water absorption ability by plants. Plants respond to salinity with morphological changes. Due to high susceptibility of chickpea to salt stress, some physiological and morphological responses occur following the stress in this plant. Thus, different concentrations of salt stress (0, 8, 12 dS.m-1) impacts on morphophysiological characteristics were studied in candidate chickpea genotypes; a factorial experiment in a completely randomized design was performed with three replications and four sampling times of one week interval. The results indicated that the most tolerant and susceptible genotype to salinity were MCC760 and MCC806, respectively. By increasing the concentration of sodium chloride at week 4, root dry weight to shoot dry weight ratio increased 0.8 and 2 folds in these genotypes but root dry weight decreased 1.7 and 4 folds. At high stress level (12 dS.m-1), MCC760 genotype had not only the more photosynthetic pigments (including chlorophyll a, b and carotenoids) but also the rate was less in which its chlorophyll stability index (75%) was significantly higher than the others, indicating more than 30% significant differences compared with MCC806. The third week determined as more appropriate time to compare the physiological parameters in which MCC760 and MCC806 genotypes with 1.8 and 3.4 folds had significant difference and lowest relative water content. Overall, the data showed that MCC760 was the most tolerant genotype in response to salinity in this study and also the appropriate time for tolerant assessment were 4th and 3rd weeks after sowing based on Morphological and physiological parameters, respectively.