بررسي اثرات دوركنندگي اسانس گياهان اسطوخودوس و آويشن شيرازي روي سوسك چهارنقطه اي حبوبات و ارتباط آن با تركيبات تشكيل دهنده اسانس ها

Repellent effects of the essential oils of Lavandula angustifolia Mill. and Zataria multiflora Boiss. on Callosobruchus maculatus (F.) (Coleoptera: Bruchidae) with reference to their chemical compositions

در دو دهه گذشته تلاش های قابل توجه در انتخاب گیاهان مناسب جهت تولید و معرفی حشره كش های گیاهی جدید انجام شده است. در بررسی حاضر اثر دوركنندگی اسانس گیاهان اسطوخودوس ((Lavandula angustifolia و آویشن شیرازی (Zataria multiflora) روی حشرات كامل سوسك چهارنقطه ای حبوبات Callosobruchus maculatus مورد بررسی قرار گرفت. اسانس ها به روش تقطیر با آب استخراج شدند. آزمایشات در شرایط دمایی 1±30 درجه سانتیگراد، رطوبت نسبی 5±60 درصد و تاریكی انجام گرفت. نتایج نشان داد كه اسانس اسطوخودوس نسبت به آویشن شیرازی اثر دوركنندگی بیشتر داشت. هم چنین میزان دوركنندگی هر دو اسانس روی حشرات نر بیش از حشرات ماده بود. میزان دوركنندگی علیه حشرات نر در اثر غلظت های 69/17 و 77/30 میكروگرم بر لیتر از اسانس های اسطوخودوس و آویشن شیرازی به‌ترتیب معادل 80/92 و 60/77 درصد به‌دست آمد. میزان دوركنندگی علیه حشرات ماده در اثر غلظت های 08/23 و 77/30 میكروگرم بر لیتر از اسانس های اسطوخودوس و آویشن شیرازی به‌ترتیب معادل 80/76 و 40/68 درصد بود. آنالیز شیمیایی اسانس ها توسط دستگاه GC-MS نشان داد كه تركیبات اصلی اسانس اسطوخودوس، لینالول، 1، 8-سینئول، روزفوران اپوكساید، منتون، ایزومنتول و ترانس-دی هیدروكاروون و تركیبات اصلی اسانس آویشن شیرازی تیمول، لینالول و پارا-سیمن بودند. با توجه به نتایج این بررسی به نظر می رسد، اسانس گیاهان مذكور خصوصاً گیاه اسطوخودوس جهت حفاظت محصولات خاصیت دوركنندگی مناسبی علیه سوسك چهارنقطه ای حبوبات داشته باشد.

In last two decades, considerable attempts have been made to introduce new botanical based insecticides. In this study, repellent effects of the essential oils taken from Lavandula angustifolia and Zataria multiflora on Callosobruchus maculatus adults were evaluated. The essential oils were extracted using a Clevenger apparatus. Bioassays were conducted under 30±1ºC, 60±5% RH and dark condition. The results indicated that L. angustifolia oil was more repellent than Z. multiflora oil. Also repellent effects of both oils on males were greater than those on females. The repellent activity rate of was % on adults essential oil at concentration of males and females The essential oils analysis by GC-MS showed that the main compounds of L. angustifolia oil were linalool, 1,8-cineol, rosefuran epoxide, menthone, isomenthol and dihydro carvone (trans) and those of Z. multiflora oil were thymol, linalool and p-cymene. According to these results, it seems that these two essential oils especially L. angustifolia oil are potentially good candidates for protection of stored products against C. maculatus.