عوامل بوم شناختي موثر بر پراكنش گونهArtemisia fragrans Willd. در دامنه هاي جنوب شرقي سبلان

بررسي رابطه حضور گونه Artemisia fragrans Willd. با عوامل پستي و بلندي، خاك و اقليم در مراتع جنوب‌شرقي سبلان انجام شد. نمونه برداري در 151 مكان يا سيماي منظر (در سطح 6 تيپ گياهي) انجام شد. در هر مكان، پنج پلات يك متر مربعي در طول ترانسكت 10 متري تعيين و حضور و عدم حضور با تراكم، تاج پوشش و توليد گونه مذكور به همراه درصد لاشبرگ، سنگ و سنگريزه، خاك لخت و پوشش تاجي كل ثبت شد. از سطح ترانسكت (ابتدا، انتها و وسط ترانسكت)، نمونه خاك برداشت و در قالب يك نمونه پارامتر هاي pH، هدايت الكتريكي، رس، سيلت و شن، پتاسيم، فسفر، مواد آلي و كربنات كلسيم معادل در آزمايشگاه تعيين شد. نقشه ارتفاع، شيب و جهت، بارندگي و دما تهيه و مقادير اين عوامل براي هر يك از مكان ها مشخص شد. از آزمون t غير جفتي، روش تجزيه خوشه اي و آناليز تشخيص براي تجزيه و تحليل آماري استفاده شد. نتايج آزمون t نشان داد كه تمام متغيّر ها در حضور گونه موثر هستند، ولي اثر آن ها يكسان نمي باشد. با توجه به نتايج حاصل از تجزيه خوشه اي گونه مذكور به ارتفاعات و بارش پايين تر و به دما هاي بالا تر سازگاري بيشتري دارد. خاك هاي شورتر، قليايي با بافت متوسط تا سبك را مي پسندد. ماده آلي و فسفر پايين، پتاسيم و كربنات كلسيم بالا در خاك شرايط بهتري را براي رويش اين گونه فراهم مي كند. نتايج آناليز تشخيص نشان داد به ترتيب ارتفاع و عوامل متاثر از آن مانند بارندگي و دما، و عوامل پستي و بلندي و خاك مانند شيب، مواد آلي، رس، سيلت، سنگ و سنگريزه، شن، فسفر، پتاسيم، كربنات كلسيم معادل، pH، هدايت الكتريكي، جهت و لاشبرگ از عوامل تاثيرگذار در انتشار اين گونه در مكان هاي مورد مطالعه هستند. با استناد به نتايج اين تحقيق مي توان در پيشنهاد گونه براي اصلاح و احيا مراتع به طور مناسب تري تصميم گيري نمود.

This study aimed to evaluate the effects of topography, soil, and climatic factors on the distribution of Artemisia fragrans Willd. in southeast faced slopes of Sabalan located in Ardabil province. 151 range places with various six vegetation types were selected to collect the data. One m2 plot with 5 replications along a 40 meters transect with 10 meters intervals were established in each site, and the presence and absence, density, canopy cover and production of the species were recorded. Litter, stone and gravels, bare soil and total canopy cover percentage were also recorded in the plots. Soil samples were collected along the established transects and pH, electrical conductivity, clay, silt and sand percentage, potassium, phosphorous, organic materials and calcium carbonate of soil samples were determined in the lab. Elevation, slope, aspect, rainfall and temperature maps were produced and these data for the range places were extracted. Independent-samples T test, cluster analysis and discernment analysis were used to analyze the data. Results showed that the studied variables had different influence on Ar. fragrans distribution. According to cluster analysis results, Ar. fragrans prefer range places characterized by low elevation and rainfall, and high temperature. It prefers saline and alkaline soil with moderate to light texture. The soils with low amount of organic matter and phosphorus and high potassium and calcium carbonate contents are appropriate for the appropriate growth status of Ar. fragrans. According to the discriminant analysis, elevation, rainfall, temperature, slope, organic materials, clay and silt percent, stone and gravels, sand percent, soil phosphorus, potassium and calcium carbonate contents, pH, electrical conductivity, aspect and litter percent were key environmental variables influencing Ar. fragrans distribution in the study area, arranged in importance order. Result of this study can be used to identify the appropriate areas for cultivation of this species in rangeland improvement plans.