نقد روان‌شناختي شخصيّت در رمان سالمرگي بر مبناي نظريّه كارن هورناي

رمان سالمرگي، نوشته اصغر الهي، داستان‌نويس و روان‌پزشك ايراني، روايت پريشان‌حالي و تعارض شخصيّت‌هاي آن است. الهي در پرداخت شخصيّت‌هاي اين رمان، حالات روحي آنان همچون ترس، روان‌پريشي و حقارت را با شگردهاي تازه‌اي چون خودواگويي رواني به تصوير مي‌كشد. ما در اين پژوهش برآنيم تا اين رمان را با توجّه به نظريّه روانشناختي كارن هورناي بكاويم. در اين پژوهش كه به روش تحليل محتوا صورت گرفته، شخصيّت‌ها و كاركردهاي آنان مورد بررسي قرار گرفته است و نتايج تحقيق حاكي از آن است كه شخصيّت‌هاي روان‌پريش اين رمان، براي درمان روان‌پريشي و احساس حقارت خود، بسته به موقعيّت، به شيوه‌هاي دفاعي چون مهرطلبي و انزواطلبي روي مي‌آورند. آنها براي رهايي از عذاب وجدان از واقعيّت مي‌گريزند و با گسترش دامنه تخيّل رواني، باعث پيچيدگي بيشتر روايت‌ها مي‌شوند. زمان در ذهن‌هاي متوهّم و پريشان آنان در حركت و تداخل است و روايت‌هاي تازه‌اي از اين تداخل به‌وجود مي‌آيد. گاهي روايت‌هاي آنان زمان مشخّص ندارد و همين بي‌زماني در تك‌گويي‌ها، مخاطب را با آشفتگي روايت در اين رمان درگير مي‌كند. زندگي شخصيّت مهرطلسب، وابسته به محبّت و كمك ديگران است. بنابراين، تمايلات برتري‌طلبي خود را سركوب مي‌نمايد. شخصيّت عزلت‌طلب هم بنا به ضروريّت‌هاي روحي و موقعيّتي كه در آن قرار گرفته است و به واقع، در راستاي رسيدن به آرامش و شخصيّت مطلوب خود، از انزواطلبي بهره مي‌برد.