رهايي از فضاي تكنولوژيك حاكم در نظريّه انتقادي تكنولوژي اندرو فينبرگ

نظريه‌ي انتقادي تكنولوژي، عنواني است كه اندرو فينبرگ، به حاصل تاملات خود در باب تكنولوژي اطلاق مي‌كند. اين عنوان، صريحاً بيانگر تعلق فينبرگ به انديشه‌ي انتقادي برآمده از مكتب فرانكفورت است. در نظريه‌ي انتقادي تكنولوژي، تكنولوژي نه امري اهريمني قلمداد مي‌شود و نه توسعه‌ي آن به شكل فعلي مورد پذيرش قرار مي‌گيرد. فينبرگ از سويي به خطرات فضاي تكنولوژيك حاكم اشاره مي‌كنند و از سوي ديگر، مطلق توسعه‌ي تكنولوژيك را خطرناك قلمداد نمي‌كند. در نظريه‌ي انتقادي تكنولوژي، تحليل تكنولوژي‌ها در دو سطح كاركردي و تحقق خارجي صورت مي‌گيرد و پيامدهاي نامطلوب تكنولوژي مدرن در صورت فعلي آن، با توجه به چنين تحليلي آشكار مي‌گردد. فينبرگ به آشكار ساختن چنين پيامدهاي نامطلوبي اكتفا نمي‌كند و رهايي از فضاي تكنولوژيك حاكم را بر پايه‌ي ارزش‌هاي دموكراتيك مورد توجه قرار مي‌دهد. وي كوشش براي محقق ساختن شق ديگري از مدرنيته را كه بر پايه‌ي محدوده‌ي وسيع‌تري از ارزش‌ها شكل مي‌گيرد، راهكار رهايي، قلمداد مي‌كند. در اين مقاله، ابتدا عناصر اصلي نظريه‌ي انتقادي تكنولوژي شرح داده مي‌شود. سپس به وجه رهايي‌بخش رهيافت فينبرگ براي برون‌رفت از فضاي تكنولوژيك حاكم و محقق ساختن مدرنيته‌ي بديل به‌عنوان آرمان وي پرداخته مي‌شود و نهايتاً به پاره‌اي از مشكلات اين رهيافت و ارتباط ميان نظريه‌ي انتقادي تكنولوژي و سهم فرهنگ ملي در طراحي‌هاي تكنولوژيك اشاره مي‌شود.