انقلاب اسلامي و گفتمان نوجهان‌سوم‌گرايي در سياست خارجي ايران

Islamic Revolution and New Third Worldism in Iran s Foreign Policy

هدف این مقاله بررسی تأثیر انقلاب اسلامی بر ماهیت گفتمان نوجهان‌سوم‌گرایی در سیاست خارجی ایران است. توجه فزاینده قدرت‌های نوظهور در دو دهه اخیر به توسعه روابط با كشورهای جهان‌سوم بر مدارهای عمدتاً اقتصادی این سؤال را ایجاد كرده است كه شكل‌گیری و بسط گفتمان نوجهان‌سوم‌گرایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با محوریت توسعه روابط با برخی كشورهای افریقایی و امریكای لاتین تحت تأثیر چه عاملی بوده است؟ از دید این مقاله، تكوین و اشاعه این گفتمان در سیاست خارجی ایران در دوران بعد از انقلاب اسلامی چندان متأثر از مؤلفه‌های مادی و اقتصادی ذكر شده نیست، بلكه جای‌گیری گفتمان نوجهان‌سوم‌گرایی در سیاست خارجی ایران غالباً تحت تأثیر ویژگی‌های ماهوی و نهادی انقلاب اسلامی بوده و از این جهت غالباً بعد معنایی، ارزشی و سیاسی داشته است. در حالی­كه اتخاذ این رویكرد از جانب دیگر قدرت‌ها همزمان متأثر از سطوح داخلی و بین‌المللی بوده در مورد ایران سطح داخلی به مراتب تأثیرگذارتر بوده است. بررسی ریشه‌های جهت‌گیری سیاست خارجی كشورها با اتكا به رویكردی نظری، واكاوی مفهوم و مصادیق عملی گفتمان نوجهان‌سوم‌گرایی در نظام بین‌الملل با هدف ایجاد رویكردی مقایسه‌ای و در نهایت تمركز بر انقلاب اسلامی و تأثیر آن بر شكل‌گیری این گفتمان در سیاست خارجی ایران مهم‌ترین محورهای مقاله برای ارزیابی فرضیه است.

The main goal of the article is evaluation of Islamic Revolution s impact on new third worldism discourse in Iran s foreign policy. In last two decades, increasing concern of rising powers toward promotion of relation with thirs world countries – with emphasis on economical causes- has created the question that what factors or variables are important in creation and extension of new third worldism discourse – such as relations with some African and Latin American countries- in Iran s foreign policy? The article argues creation and promotion of the discourse in Iran foreign policy after Islamic Revolution is influenced by Islamic Revolutions s institutional and value-based characteristics, not material and economical causes. In Iran s case, therefore, new third worldism has some dimensions like ideational, value-based and political. Although, the discourse in rising powers foreign policies is rooted in national and international levels, in case of Iran internal or national level is more important than the other levels. Evaluation of foreign policies orientations with theoretical approach, definition and description of new third worldism discourse in international relations and finally concentrate on Islamic Revolution s impacts on creation of the discourse in Iran foreign policy are the main section of the article.