الايقاع الصوتي في نهج‌البلاغه: خطبتي «الشِّقشقيه» و«خلقه الطاووس» انموذجاً

ضرب‌آهنگ صوتي در نهج‌البلاغه در دو خطبه «شِقشقيه» و «آفرينش طاووس»

موسيقي ـ دروني ـ در هر اثر ادبي، جالب و دلنشين است. به عبارت ديگر ضرب‌آهنگ متون سبب علاقه‌مندي خواننده به اثر ادبي و ايجاد ارتباط با آن است؛ چراكه با ريتم خود و تنظيم نوسانات موسيقايي با عواطف خواننده، موجب مي‌شود كه طبع انسان با آن همراه شود و از شنيدنش به وجد آيد. ساختار ريتميك از ويژگي‌هاي اساسي نهج‌البلاغه و به تبع آن از ويژگي‌هاي اصلي خطبه «شقشقيه» و خطبه «آفرينش طاووس» است؛ چراكه شيريني خاصي به اين دو خطبه داده و آن دو را خواندني، شنيدني و بديع كرده‌است. امام علي (ع) در اين دو خطبه به همان ميزاني كه به معنا اهميت داده‌اند، به ضرب‌آهنگ نيز توجه داشته‌اند. به همين دليل در اين دو خطبه كلمات را به گونه‌اي انتخاب كرده كه موسيقي متناسبي با فضاي خطبه ايجاد كنند. در اين مقاله با استفاده از روش توصيفي ـ تحليلي، به مطالعه ضرب‌آهنگ صوتي در اين دو خطبه مي‌پردازيم. در همين راستا و به صورت خاص تاثير صوت در توليد ريتم متناسب با فضا و معنا را تحليل و بررسي مي‌كنيم. با توجه به اينكه ضرب‌آهنگ صوتي از صوت حروف و حركات در كلمه، چينش كلمات، صداهاي كوتاه و كشيده، و توازن و تقارن جمله‌ها پديد مي‌آيد، درصدد برآمديم كه تاثير اين عوامل را در توليد ضرب‌آهنگ صوتيِ هر دو خطبه به صورت مبسوط مورد مداقه قرار دهيم.

The music within any literary work is absorbing and pleasant. In other words, the rhythm in text absorbs the reader and makes communication possible; that is because with its rhythm and harmonization of its musical fluctuations with the emotions of the reader, it appeals to him and fascinates him. Rhythmic structure is one of the fundamental characteristics of Nahj Al-balaqa; thus, it is one of the distinctive qualities of the “roar of a camel” and “creation of the peacock” sermons. Imam Ali (A.S) has given as much attention to rhythm as to the meaning. Therefore, he has chosen the words in this sermon in such a way that they create a music compatible with the atmosphere of the sermon. In this paper, I am trying to examine aural rhythm in these two sermons using descriptive-analytic method. To this end, I particularly analyze the effect of sound on producing a rhythm suitable for the atmosphere and theme of the subject matter. Considering the fact that rhythm is produced by the sound of words, arrangement of words, short and long vowels, and the harmony and symmetry of the sentences, I tried to scrutinize, in a comprehensive manner, the effect of these factors in producing aural rhythm in both sermons