استعاره از منظر بلاغت‌ عربي و زبان‌شناسيِ شناختي

الاستعاره بين البلاغه العربيه و اللسانيات المعرفيه

استعاره يكي از زيباترين آرايه‌هاي بلاغي است. بلاغت‌پژوهان عرب مانند ساير بلاغت‌پژوهان، به استعاره توجه ويژه‌اي داشته و همواره كوشيده‌اند با بررسي انواع استعاره، آن را در اقسام مختلفي مانند مصرحه، مكنيه و...طبقه‌بندي كنند. اين مفهوم در علم زبان‌شناسي نيز جايگاه خاصي را به خود اختصاص داده‌است و به‌ويژه در حوزه زبان‌شناسيِ شناختي بررسي شده‌است. استدلال اصلي زبان‌شناسان اين حوزه اين است كه استعاره صرفاً به زبان ادبي تعلق نداشته، در زبان روزمره نيز حضوري پررنگ اگرچه ناخودآگاه و پنهان دارد. ايشان معتقدند استعاره يكي از ابزارهاي اصلي براي ساختاربندي ذهن انسان و مفهوم‌پردازي است و درواقع فرايندهاي شناختي در انسان تا اندازه زيادي تحت تاثير ساخت‌هاي استعاري هستند.اين مقاله با رويكردي مقايسه‌اي به بررسي استعاره نزد بلاغت‌پژوهان زبان عربي و زبان‌شناسان شناختي پرداخته، وجوه تشابه و تفاوت نظرات آنان را بيان مي‌كند. ازجمله اين شباهت‌ها مي‌توان به تقسيم‌بندي استعاره به اقسام مختلف و شباهت برخي از اين اقسام مانند استعاره مرده در زبان‌شناسي و استعاره مبتذل در بلاغت اشاره كرد. نيز تفاوت‌هايي در حوزه كار دو گروه قابل مشاهده است، مانند: بررسي استعاره در سطح كلمات، انحصار علاقه استعاره در مشابهت، استفاده از ملاك‌هاي صوري و زباني براي تشخيص استعاره در بلاغت عربي، بررسي استعاره در سطح جمله، استفاده از ملاك‌هاي تجربي در زبان‌شناسي و تفاوت در نام‌گذاري پاره‌اي از اقسام استعاره در دو علم.

Metaphor is one of the most beautiful figures of speech. Arab rhetoricians like rhetoricians of other languages, used to take the metaphor into consideration, so that they have incessantly tried to classify it into different types, such as: explicit metaphor, implicit metaphor, etc. Besides, metaphor plays a crucial role in linguistics and it is discussed especially in cognitive linguistics. The basic theory of this branch of linguistics is that the metaphor is not restricted to literal language only, as it is extensively used in ordinary language, however it is unconscious. In this regard, cognitive linguists believe that metaphor is one of the main language tools in structuring human mind and conceptualizing. In fact, the cognitive processes of human mind are in great measures under the influence of metaphorical structures. Using comparative approach, this article studies metaphor from both Arabic rhetoricians and cognitive linguistsʹ points of view, and seeks to explain some aspects of differences and similarities. These similarities include classification of different types of metaphor, and the similarity of some of these different metaphors such as dead metaphor in linguistics and commonplace metaphor in rhetoric. The differences within the two bands are evident, like studying metaphors in the words, monopoly of metaphors in similar interests, using formal and linguistic criteria for the diagnosis of metaphor in Arabic rhetoric, studying metaphors in the sentences, using experimental criteria in linguistics, and differences in naming some of the kinds of metaphors in both of fields.