رابطه فقهاي شيعه و حكومت در ادوار مختلف تاريخ ايران

The relationship of shi’a scholar with government in different stages of iran’s history

تعاملات دين و عالمان ديني با حكومت، بخش عمده‌اي از تحولات تاريخ ايران را به خود اختصاص داده است و فقهاي شيعي به عنوان وارثان ايمه، بعد از غيبت آخرين امام معصوم(ع)، با انديشه و عمل خود كوشيده‌اند تا ضمن پاسداري از حريم دين، حرمت مسلمانان و كيان اسلامي، در مسير ايجاد جامعه و حكومت مطلوب گام بردارند. در اين راستا عالمان شيعي در طول تاريخ پر مخاطره خود، همواره بر حفظ حقيقتي به نام تشيع همّت گماشته‌اند و بنابر محدوديتهاي موجود در سر راه آنها، فقط در مقاطع خاصي توانستند با استفاده از جايگاهشان، رهبري خود را فعليت بخشند كه انقلاب اسلامي به رهبري امام خميني(ره) يكي از پرافتخارترين مقاطع تاريخي ايران است. از آنجا كه فهم عميق تحولات معاصر ايران بدون بررسي تحليلي و ارزيابي دقيق نقش علماي شيعه ممكن نيست، بنابراين نگارنده در اين مقاله با بهره‌گيري از روش توصيفي - تحليلي و تحليلي - تاريخي، به بررسي مناسبات فقهاي شيعي با حكومت، در ادوار تاريخي جامعه ايران پرداخته و در پي آن است تا چشم‌اندازي از سازوكارهاي حفظ آرمانهاي ديني و ايجاد حكومت مطلوب، توسط فقهاي شيعي، در برابر حاكميت سياسي دوران گذشته را ارايه دهد تا به درك تلاشهاي آنها در تحقق حاكميت جامعه شيعي در ايران نايل شويم.

The interaction religion and religious scholars with government are an important issue in Iran’s history. Shi’a jurisprudence as a heritage of Ae’meh and after last absence of imam (ph) was to establish a desirable society and gowernment by their thoughts and actions which protect religion and the inviolability of Muslims. In this case Shi’a scholars in their risky life try to protect Shi’a society. They had many limitations in their way and only in some stages could lead the society that Iran revolution with imam Khomeini’s leadership is a good example of this. The writer in this article by using descriptive, analyzing and analyzing descriptive methods examines the reactions of Shi’a jurisprudence with governments in different stages of Iran’s history. Because examining this issue without a descriptive illustration through the role of Shiʹa scholars is impossible. The attempt of this article is to demonstrate an outlook through the role of protecting religious ideas and make a reliable government by Shiʹa Foqaha in Iran’s past political sovereignty.