تبيين سنجش ميزان فرسودگي كالبدي با استفاده از تلفيق روشTOPSIS و AHP در پهنه‌هاي سكونتي (مورد پژوهشي: شهر مراوه‌تپه)

The Assessment of Physical Degradation Through the Integration of TOPSIS and AHP Models in the Urban-Rural Zones (Case Study: Maraveh Tappe City)

بافت‌هاي تاريخي و قديمي شهرها و روستاهاي كشور جزيي از ميراث فرهنگي و تاريخي آن‌ها محسوب مي‌شوند. اين بافت‌ها با گذشت زمان و عدم توجه و نگهداري مناسب، دچار فرسودگي و اضمحلال كالبدي و عملكردي مي‌گردند. بنابراين حفظ، بهسازي كالبدي و توانمندسازي عملكردي آن‌ها اجتناب ناپذير است. اين فرسودگي‌ها علاوه بر پهنه‌هاي شهري در روستاها نيز ديده مي‌شود. سنجش ميزان فرسودگي كالبدي اين پهنه‌ها جهت انتخاب الگوي مداخله‌ صحيح ازجمله مهم‌ترين چالش‌هاي پيش‌روي برنامه‌ريزان و مديران شهري است. از اين رو تدوين الگوهاي مناسب جهت شناسايي صحيح پهنه‌هاي فرسوده و اولويت‌بندي آن‌ها ضروري بهنظر مي‌رسد. بر اين اساس هدف اين پژوهش نخست، بازشناسي شاخص‌هاي فرسودگي كالبدي پهنه‌هاي شهري و روستايي است چراكه با توجه به مطالعات صورت گرفته نمي‌توان فرسودگي بافت‌هاي شهري را تنها منوط به 3 عامل نمود و بر اساس آن به تدوين الگوي مناسب جهت سنجش آسيب‌پذيري و فرسودگي كالبدي پرداخته شود. از ديگر جنبه‌هايي كه اين پژوهش بر آن تاكيد دارد شيوه سنجش شاخص‌ها و بهره گيري از تحليل فازي به‌جاي تحليل بولين است كه در اين پژوهش با بهره‌گيري از تحليل مكاني- فازي با قابليت پردازش داده‌هاي مبهم و تلفيق آن با روش 1TOPSIS، جهت سنجش شاخص‌ها به تدوين روشي مناسب جهت سنجش ميزان فرسودگي پهنه‌هاي شهري و روستايي پرداخته ‌شده است. براي تعيين كاربست اين روش تركيبي مورد نظر شهر مراوه‌تپه از استان گلستان در پژوهش حاضر انتخاب گرديده است. نتايج پژوهش حاكي از آن است كه كل پهنه‌هاي شهر به 4 سطح قابل‌تقسيم است، كه شامل پهنه‌هاي مطلوب ، پهنه‌هاي فرسوده‌ي شديد كالبدي (اولويت اول مداخله)، پهنه‌هاي نسبتاً فرسوده كالبدي (اولويت دوم) و پهنه‌هاي نيازمند بهسازي (اولويت سوم) مي‌باشند.

Historical and ancient zones of cities are a part of historic and cultural heritage of settlements.These zones are occasionally affected by physical degradation and deterioration over timedue to lack of proper maintenance and performance. Thus, rehabilitation and proper maintenance, even renovation in some cases are essential for the survival of their physical structure and functional role. These challenges in rural areas are as strong as urban zones. The assessment of physical deterioration in these zones in order to select the best intervention pattern is one of the most important challenges facing the urban planners and managers...Therefore, it is necessary to develop strategies for proper prioritization and efficient intervention in the degrading zones. The first purpose of this study is recognizing the indicators of physical degradation in urban and rural zones, and the second is designing the suitable pattern for assessing vulnerability and physical degradation. Also, with the use of spatial analysis based on fuzzy logic instead of Boolean combinations, the study was able to process the ambiguous data and integrate it with TOPSIS. This process helped in detefinition of a model fot the assessment of the rate of physical degradation in different zones. To test this model in field practice, MaravehTappe City was selected as pilot research sample. Results show that the entire urban zone is divided into four areas base on the degree of degradation, including appropriate urban zones, zones of intense physical degradation (first priority for interventions), the relatively degraded areas (second priority) and areas in need of rehabilitation (third priority).