بررسي كميت و كيفيت زهاب زهكش هاي زيرزميني بدون پوشش در مقايسه با پوشش معدني در دشت شادگان

Investigation of Subsurface Drainage Water Quality and Quantity of Drains With out Envelopein Comparison with Mineral Envelope in Shadegan Plain

اجراي سامانه زهكشي زيرزميني از اولويت هاي مهم يك طرح تجهيز و نوسازي اراضي كشاورزي به شمار مي آيد. در اين سامانه ها، هزينه بالاي تهيه پوشش شن و ماسه اي اطراف لوله زهكش، تداوم فعاليت هاي اجرايي در اين بخش و به ويژه در استان خوزستان را با مشكلاتي مواجه كرده است. از گزينه هاي موجود براي رفع اين معضل، استفاده از پوشش هاي مصنوعي و يا، در مواردي كه خصوصيات خاك منطقه بر اساس توصيه هاي فني اجازه دهد، زهكشي زيرزميني بدون كاربرد پوشش است. لذا در اين تحقيق در مزرعه اي آزمايشي به مساحت تقريبي 20 هكتار و با كشت گندم، عملكرد زهكشي بدون استفاده از مواد پوششي در مقايسه با زهكشي رايج، در اراضي تجهيز و نوسازي شده دشت شادگان (استان خوزستان) مورد ارزيابي قرار گرفت. هر واحد آزمون داراي پنج خط زهكش (لترال) با فواصل 50 متر، عمق كارگذاري متوسط 7/1 متر و طول تقريبي 220 متر بود. براي بررسي نوسان سطح ايستابي، از پيزومترهايي در راستاي عمود بر زهكش در وسط لترال مياني استفاده شد. همچنين مقادير دبي زهكش و كيفيت زهاب خروجي از لترال مياني و در محل چاهك بازرسي اجرا شده روي اين زهكش اندازه-گيري شد. حداكثر شوري زهاب در زهكش هاي داراي پوشش معدني (تكرارهاي اول و دوم) و زهكش بدون پوشش به ترتيب برابر 9/36، 1/52 و 47 دسي زيمنس بر متر و حداقل آن برابر 7/25، 6/23 و 6/12 دسي-زيمنس بر متر اندازه گيري شد. حداكثر دبي خروجي در تكرار اول پوشش معدني 59/0 ليتر بر ثانيه، در تكرار دوم همين نوع پوشش 28/0 ليتر بر ثانيه و در لترال بدون پوشش 23/0 ليتر بر ثانيه بود. بررسي مقادير شاخص نمك خروجي (SEI) از خاك نشان داد كه عمل آبشويي در طول فصل زراعي درحال انجام بود. بررسي دبي زهكش ها نشان از عملكرد قابل قبول زهكش هاي بدون پوشش در تخليه زهاب از نيمرخ خاك و عملكرد مناسب-تر زهكش هاي داراي پوشش معدني در طول فصل زراعي داشت و خروج رسوب از زهكش در هيچ يك از تيمارها مشاهده نشد.

In on-farm development projects, implementation of subsurface drainage system is one of the most important issues. Considering the high costs of preparing mineral envelope for subsurface drain pipes, continued execution of such projects, especially in Khuzestan province, has faced some difficulties. To overcome such a problem, use of synthetic envelopes or, where soil characteristics allow, subsurface drainage without using envelope may also be an option. Thus, in this research, in an experimental field of 20 ha under wheat in Shadegan region (Khuzestan province), the performance of subsurface drainage without using envelope was compared with the conventional drainage by mineral envelope. Each experimental unit had five subsurface drain pipes (laterals) spaced at 50 m and installed at depth of 1.7m, with a length of 220 m. To study water table condition, some piezometers were installed perpendicular to the middle laterals of each unit. Also, the rates of drains discharge and drainage water quality of the middle laterals in each unit were measured in manholes constructed on them. The maximum salinity of drainage water from drains with mineral envelope (replicates 1 and 2) and drains without envelope were 36.9, 52.1, and 47 dS/m, respectively, and the minimum salinities were 25.7, 23.6 and 12.6 dS/m. The maximum drain discharge in the first replication of mineral envelope was 0.59 lit/sec, and for the second one was 0.28 lit/sec and in the drains with no envelope was 0.23 lit/sec. Investigation of Salt Exit Index (SEI) of soil showed that salt leaching continued during the wheat growing season. Results of drains discharge showed the acceptable operation of drains without envelope and proper performance of drains with mineral envelope during the growing season. No sediment discharge was observed in any treatment.