بررسي نسخه مصور نامه خسروان و تاثير آن در هنر دوره قاجار

A Study of an Illustrated Manuscript of the "Nameh-ye Khosravan" and Its Reflection in the Qajar Visual Arts

نامه خسروان، اثر جلال‌الدين ميرزا، فرزند فتحعلي‌شاه قاجار است كه در زمان سلطنت ناصرالدين‌شاه قاجار تاليف شده است. نسخه خطي و مصور نامه خسروان با توجه به نحوه تفكر اين دوره، داراي ويژگي‌هايي همچون نحوه نگارش به فارسي با حذف لغات و واژگان عربي و تصويرسازي از پادشاهان ايران باستان با توجه به داستان‌هاي شاهنامه است. اين نسخه در چند دهه پس از تاليف از نمونه‌هايي است كه سياست‌هاي باستانگرايي در دوره قاجار را نشان مي‌دهد. از اين جهت، اين مقاله ضمن بررسي نسخه و تصاوير آن، به بازتاب تصاوير آن، در هنرهاي تصويري دوره قاجار پرداخته است. سوالاتي كه اين مقاله در صدد پاسخ به آنهاست به اين شرح است: ويژگي‌هاي نسخه خطي و مصور نامه خسروان چيست؟ تصاوير نسخه مذكور در كدام‌يك از هنرهاي تصويري دوره قاجار بازتاب يافته است؟ روش تحقيق در اين پژوهش، توصيفي_تحليلي همراه با تفسير داده‌ها (تصاوير) و تطبيق آنهاست. شيوه گردآوري اطلاعات كتابخانه‌اي و ميداني، همچنين ابزار گردآوري داده‌ها شامل منابع اسنادي، تهيه برگه شناسه (فيش) و تصاوير گزينش‌شده است. نتايج نشان مي‌دهد كه نمونه‌هاي تصويري ساخته‌شده در نسخه مذكور به‌عنوان الگو به‌وفور در آثار هنري اين دوره همچون تزيينات وابسته به معماري، نقاشي و حجّاري تاثيرگذار بوده است.

Nameh-ye_Khosravan is a work of Jalal al-Din Mirza, Son of Fath Ali Shah Qajar, Which was written during the reign of Naser al-Din Shah Qajar. In accordance to this era’s way of thinking, the illustrated manuscript of the Nameh-ye Khosravan is characteristically written in Persian script, the Arabic words and vocabularies are removed from it and the kings of the pre-Islamic era of Iran are illustrated with regard to the Shahnameh stories. This manuscript, several decades after its writing, is considered as one of the examples which indicates the archaistic policies in the Qajar era. Therefore this paper studies the manuscript and its illustrations along with the reflection of these illustrations in the visual arts of the Qajar period. This paper aims at answering the following questions: What are the characteristics of the illustrated manuscript of the Nameh-ye Khosravan? In which type of the visual arts of the Qajar period are the mentioned illustrations reflected? The research method is descriptive- analytical, along with the explanation of the data (the illustrations) and their comparison. The data were collected from library sources and field research by means of documentary sources, note taking and selected illustrations. The results indicate that the visual instances in the mentioned manuscript were influential as models for much of the artworks of this period including architectural ornamentations, paintings, carvings, etc.