مفردات دارويي موثر در درمان بي‏خوابي در طب سنتي ايراني

Effective materia medica in treatment of insomnia in Iranian traditional medicine

مقدمه: بي‏خوابي يكي از شايع‌ترين اختلالات خواب است كه مي‏تواند بر روي خلق، هوشياري، حافظه، امنيت و عملكرد روزانه فرد تاثير بگذارد. در حال حاضر متداول‏ترين داروها در درمان بي‏خوابي گروه بنزوديازپين‏ها مي‏باشند كه شيوع عوارض جانبي در اين گروه مانند اختلالات شناختي، وابستگي به دارو و برگشت علايم بيماري پس از قطع مصرف دارو استفاده از اين داروها را محدود مي‏كند، اين امر لزوم بكارگيري درمان‌هاي كارآمد‏تر را ضروري مي‏سازد. در طب سنتي ايران نيز به مقوله بي‏خوابي و درمان‌هاي آن به‏ طور گسترده‏اي پرداخته شده است. در اين مطالعه مفردات موثر بر بي‏خوابي در منابع طب سنتي مورد بررسي قرار گرفته است. روش: اين تحقيق، يك مطالعه كتابخانه‏اي و بررسي متون مي‏باشد. در اين مطالعه مفردات دارويي موثر در درمان بي‏خوابي، در 6 كتاب مرجع داروشناسي طب سنتي شامل «الابنيه عن حقايق الادويه»، «القانون في الطب»، «رياض الادويه»، «تذكره داوود انطاكي»، «تحفه حكيم مومن» و «مخزن‌ الادويه» جستجو شد. اين مطالعه در چند مرحله (يافتن واژگان كليدي، جستجو در منابع، تهيه ليست واحد، يافتن مترادفات، دسته‌بندي، جمع‌بندي و امتيازدهي، مرتب‌سازي بر حسب امتياز كسب‌شده) انجام شد. يافته‌ها: 28 مفرده دارويي مطرح در درمان بي‏خوابي يافت شد كه 25 مفرده منشا گياهي و 3 مفرده منشا حيواني دارند. اين مفردات به ترتيب امتياز كسب‌شده، در جدولي مرتب شدند، بيشترين امتياز كسب‌شده مربوط به كاهو، بنفشه و كدو بود كه اثرات خواب‌آوري يا آرام‌بخشي اين گياهان در مطالعات حيواني يا انساني به اثبات رسيده است. بحث و نتيجه‌گيري: ليست مفردات دارويي حاصل‌شده در اين مطالعه، مي‏تواند زمينه‌ساز انجام مطالعات باليني آينده براي ساخت داروهاي جديد و موثر در درمان بي‌خوابي باشد.

Introduction: Insomnia is a common sleep disorder that can affect the mood, alertness, memory, security and daily functioning. Currently, the most commonly used drugs in the treatment of insomnia are the benzodiazepines, whose incidence of adverse events, such as cognitive disorders, drug dependence and reversal of symptoms after discontinuation restricts their use. This necessitates the need for more efficient treatments. In Iranian traditional medicine, insomnia and its therapies are widely discussed. In this study, it is revised the effect of materia medica on insomnia in traditional medicine. Method: This study is a library and literature review. The effective drugs in treating insomnia are searched in six reference books on pharmacology of traditional medicine, including The Canon of medicine, Alabnie an haghayegh al Advie, Reyaz al Advie, Tazkare Davood Antaki, Tohfat Al-momenin and Makhzan-al-advie. The study is performed in several stages (finding keywords, searching for resources, and preparation of lists, finding synonyms, classifying, summarizing and rating the results by scores). Results: 28 materia medica were found to the treat insomnia, among which 25 cases had a plant origin and the rest were of animal origin. The results of this study are sorted in a table based on their score of effectiveness. The highest scores found to correspond to Lactuca sativa L., Viola odorata and Cucurbita moschata whose sedative and hypnotic effects have been shown in animal or human studies. Discussion & Conclusion: The obtained results showed that materia medica can help to conduct future clinical trials to obtain new drugs which are effective in insomnia treatment.