بررسي تحليلي و تطبيقي ملاحظات برنامهريزي، حقوقي و مالكيتي در فرآيند احداث فضاهاي زيرزميني شهري

Planning requirements, legal constraints, and ownership issues in the construction of urban underground spaces

در فرآيند برنامهريزي براي احداث فضاهاي زيرزميني شهري، توجه به حقوق خصوصي و عمومي امري ضروري بوده و از اهميت ويژهاي برخوردار است. بيتوجهي به حقوق عوامل ذينفع، موثر و نقشپرداز در احداث اين فضاها ميتواند به بيعدالتي، نارضايتي مالكين و عدم موفقيتدر كاربري اين فضاها منجر شود. تعيين دقيق مرز مالكيت فضاهاي زيرسطحي در كشورها و مناطق مختلف دنيا متفاوت است. هدف اين مقاله تبيين اهميت، ضرورت و ملاحظات حقوقي، مالكيتي و تحققپذيري فضاهاي زيرسطحي در كلانشهرها است كه به روش تحقيق تحليلي با استفاده از اسناد و مدارك كتابخانهاي، تطبيقي با بهرهگيري از نتايج پژوهش و تحقيق انجمن بينالمللي تونل و مطالعات صورت گرفته در سطح تهران انجام شده است. در اين مقاله پس از مروري تحليلي بر ضرورتهاي استفاده از فضاهاي )ITA( زيرسطحي، به فرآيند برنامهريزي و جنبههاي مختلفي كه در طراحي اين فضاها بايد مورد نظر باشد اشاره ميشود.در ادامه قوانين و ملاحظات حقوقي و مالكيتي موجود برخي كشورها براي احداث و توسعه فضاهاي زير سطحي بررسي و با هم مقايسه ميشوند و به طور خاص به وضعيت قوانين و مقررات كشور ايران پرداخته و در جهت تدوين و تبيين آنها نتيجهگيري و پيشنهاداتي ارايه ميشود. بررسيهاي انجام شده نشان ميدهد الگوي جامعي كه توانسته باشد همه مسايل مرتبط با احداث و بهرهبرداري از اين فضاها را حل كرده باشد وجود ندارد و هر كشوري متناسب با ديدگاههاي اقتصادي و اجتماعي خود مقرراتي را وضع نموده است. در ايران با توجه به نياز مبرم به استفاده از زير سطح زمين در كلانشهرها و بار حقوقي و چالش مالكيتي كه احداث اين فضاها به ويژه عدم رعايت حريم آنها ميتواند براي مديريت شهري و مالكين خصوصي ايجاد كند، و همچنين نگرشهاي مختلفي كه در سطح تصميم گيران در رابطه با حدود مالكيت وجود دارد، ضروري است با نگاه ويژه به اين طرحها از جانب نهادهاي قانونگذار، نسبت به شفاف سازي و وضع قوانين مورد نياز براي اجرا، بهرهبرداري و نگهداري آنها گام اساسي برداشته شود.

Considering private and public rights in regard to underground developments is an important matter. Inattentiveness to such rights might lead to injustice and dissatisfaction of landowners towards such developments, and as a result, limited success in the construction and use of underground spaces.