بررسي مقايسه‏اي: موانع فرهنگي تحقق عدالت جنسيتي (مطالعه موردي: زنان متاهل شهر تهران در سال‏هاي 1389 و 1393)

Comparative analysis: Cultural barriers to achieve gender injustice (Case study: Married women in Tehran in 2011 and 2014)

ريشه اصلي نظريه‌هاي جنسيتي، سلطه مردانه است و شناخت عناصر واقعي و نمادين خشونت مردان در فضاي يك جامعه به‌طور خاص و نيز عناصر نمادين خشونت‌پذيري زنان و ترسيم سلسله‌مراتب ارزش‌ها در آن فضاي اجتماعي براي تحليل نابرابري جنسيتي اهميت دارد. در اين پژوهش علاوه بر متغيرهاي زمينه‌اي، براساس نظريه‌هاي چافتز، بورديو و هريسون، تاثير سه متغير مستقل گرايش به ايديولوژي مردسالاري، فرايند جامعه‌پذيري جنسيتي و باورهاي اعتقادي قالبي بر متغير وابسته نابرابري جنسيتي (نابرابري زن و همسرش در سرمايه‌هاي فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و نمادين) بين 455 زن متاهل در هفت منطقه شهر تهران بررسي شد. جامعه نمونه پژوهش از زنان طبقه‌هاي بالا، متوسط و پايين با استفاده از روش پيمايشي و روش پرسش‌نامه به‌صورت پانل (گروهي) و مقايسه‌اي در سال‌هاي 1389 و 1393 انتخاب شد. براساس نتايج پيمايش‌ها، بين متغيرهاي باورهاي اعتقادي قالبي، سطح تحصيلات زن و درآمد ماهانه خانواده با نابرابري جنسيتي ارتباط قوي وجود دارد (متغير اول، هم‌راستا و دو متغير ديگر برعكس آن). همچنين دو متغير مستقل ديگر يعني گرايش به ايديولوژي مردسالاري و جامعه‌پذيري جنسيتي نيز با نابرابري جنسيتي همبستگي دارند. در تحليل مسير مشخص شد كه متغيرهاي باورهاي اعتقادي قالبي‌ و تحصيلات و درآمد از متغيرهاي بيروني و اصلي و دو متغير ايديولوژي مردسالارانه و جامعه‌پذيري جنسيتي از متغير‌هاي واسطه‌ هستند. بنابراين در پژوهش دوم و پس از گذشت چهار سال از پژوهش اول مشخص شد كه پذيرش نابرابري جنسيتي و نيز اندازه گرايش‌هاي جنسيتي روند كاهشي داشته ‌است.

Abstract The main essence of theories of gender is the male dominance. In order to be able to analyse gender inequality, it is important to understand the real and symbolic violence of men in the society, identify symbolic elements of women accepting violence within their own community as well as drawing a hierarchy of values in the social space. In this study, in addition to background variables, based on the theories of Janet. S. Chafetz, Pierre Bourdieu and Lawrence Harrison, the effect of tendency towards three independent variables of biased ideology of patriarchy, gender socialization process as well as level of religiosity on dependent variable of gender inequality (inequality of women and their husbands in capital on cultural, social, economic and symbolic assets) was measured. This was done in 2011 and 2014, amongst 455 married women in seven regions of Tehran (upper, middle, lower class), using panel and survey techniques and questionnaires. The surveys’ results show that there is a significant correlation between the variable rates of religiosity, level of women’s education, the family income and the gender inequality (with the first variable opposite direction and the next two parallel directions). Although the next two other independent variables including the tendency of patriarchy ideology and the gender socialization have correlation with gender inequality but more or less they both have interface role. The path analysis revealed that the religiosity, level of women’s education and the family income are main variables whereas the biased ideology of patriarchy can be seen as a mediating variable. Same applies to the variable of gender socialization is more or less acting as a mediating variable too. Finally, four years after the first study, the second study confirmed that the acceptance of gender inequality and the level of tendency towards gender biases are following a reducing trend. Keywords: gender equality, gender inequality, patriarchal ideology, religion, socialization.