پديد آورندگان :
لطفي، افسانه نويسنده طراحي شهري- دانشگاه هنر اصفهان l, a , زماني، بهادر نويسنده ,
كليدواژه :
حس‌زمان , حواس پنج‌گانه , محور عليقلي‌آقا , منظر‌حسي , كيفيت فضاي شهري
چكيده فارسي :
شهر و فضاهای شهری افزون بر جلوههای بصری حاوی ویژگیهای محسوس دیگری هستند كه میتوانند با تحریك حواس مخاطب، منشأ برانگیختگی احساسات و شكلگیری خاطرات گردند. درگذشته كیفیتهای ناشی از محركهای حسی مانند بوی نان تازه، ادویه و عطر، صدای سم اسب و چرخ گاری، صدای چكش مسگرها در محلات و بازارهای تاریخی به كالبد فضاهای شهری روح می‌بخشیدند. درحالی كه منظرحسی در كالبد بی‌جان شهرهای امروزی متأثر از بوی دود و صدای بوق خودروها و مدرنیته شهری رنگ باخته است. از طرفی به دلیل تسلط و تفوق حس بینایی در فرایند ادراك، دریافتهای ناشیاز دیگر محركهای حسی همچون صداها، بوها، مزه‌ها و نمودهای حس زمان با وجود نقش با اهمیت خود در كیفیت بخشی به فضای شهری و ایجاد فضای یاد و خاطره، كمتر مورد توجه برنامهریزان و طراحان قرار میگیرند؛ در حالی كه یكی از راه‌های ارتقای كیفیت فضاهای شهری، افزایش غنای حسی محیط به منظور به كارگیری تمامی حواس با هدف ایجاد جذابیت، افزایش شمولیت و امكان فعالیت برای همه اقشار اجتماعی، سنی، جنسی و افراد كمتوان از نظر ادراك و حواس مانند افراد نابینا، ناشنوا و معلول میباشد. این مقاله ضمن تبیین رویكرد منظرحسی، تأثیر مؤلفههای آن را بر كیفیت محورهای مجهز محلی مورد بررسی قرار میدهد. این تحقیق از نوع مطالعه موردی است كه با راهبرد همبستگی انجام شده است. محور علیقلیآقا از جمله محورهای تاریخی و مراكز محله‌ای فعال در شهر اصفهان میباشد كه از دیرباز به دلیل دارا بودن عناصری چون مادی، بازارچه، مسجد و حمام، محوری پویا و سرزنده، دارای كیفیتهای فضایی و نسبتاً پاسخگو به نیازها و حواس مختلف ساكنان بوده؛ هرچند امروزه این كیفیتها رو به افول هستند. دراین مقاله پساز تبیین عناصر و كیفیتهای منظرحسی، معیارهای ارزیابی كیفیت محورهای محلی با رویكرد منظرحسی در چهار سطح استخراج شد. سپس بر‌اساس معیارهای سطح چهارم (شاخص‌ها)، پرسشنامه طبق طیف هفتگزینه‌ای لیكرت تنظیم گردید و با استفاده از تكنیك‌های مشاهده میدانی، نقشه‌برداری رفتاری، مطالعات حس‌گردی، صداگردی، مصاحبه و عكسبرداری و تحلیل رگرسیونی چند متغیره سلسله مراتبی كیفیت مؤلفه‌ها در محور علیقلیآقا مورد برداشت، ارزیابی و تحلیل قرار گرفت. یافتههای تحقیق وجود رابطه معناداری را بین مؤلفههای منظرحسی و معیارهای كیفیت محور محلی نشان میدهد. از نظر میزان تأثیرگذاری مؤلفههای منظرحسی بر كیفیتهای محور، اهمیت شاخص حس زمان بیش از دیگر شاخص‌ها میباشد و پساز آن بهترتیب مناظر بساوایی، بویایی، چشایی، صوتی و منظر بصری قرار دارند.
چكيده لاتين :
City and Urban Environments in addition to visual effects have other significant features that can stimulate the senses, excite feelings and form memories. In the past, qualities from sensory stimulants like the smell of fresh bread, spices and aromas, the sound of wagon wheels and rataplan of horses’ hooves, coppersmith’s hammer tapping in historic neighborhoods and bazaars enlivened the spirits of urban spaces. This sensescape is extinct nowadays in the lifeless body of modern cities affected by the smell of smoke, the sound of cars and blighted urban modernity. Because of the predominance of vision in the process of perception, perceptions caused by other sensory stimuli including sounds, smells, tastes, touch and time are often underestimated by designers and planners nowadays despite their important role in improving urban spaces and creating memorable spaces. One way of improving the quality of urban spaces is increasing the sensory richness of the designed environment by making use of all the senses in order to create attraction and increase inclusion. Furthermore, this will create possibilities of activities for all levels of social strata, age, sex, and people with disabilities in perception and senses, such as the blind, the deaf and the disabled. This paper presents a theoretical concept of the ensescape approach in addition to considering its application in improving the quality of the urban environment. This research is case study based and was carried out using correlation strategy. Aligholiagha spine has long been one of the most historic and active community centers of Isfahan because of its material elements like the market, mosque and baths, lively and dynamic environment, and relative responsiveness to the needs and senses of different residents. However, today it is to some extent losing these qualities. The methods used in this study are a combination of qualitative and quantitative methods. In this paper, the criteria for improving quality of local spine was extracted at four levels using the sensescape approach. The questionnaire was designed based on the four-level criteria (indicators) and adjusted according to the 7-range Likert scale. The quality of the components were also evaluated in Aligholiagha spine using field observation techniques, behavioral mapping, senswalking and soundwalking studies, interviews and photography. Technical analysis was based on Hierarchical multiple regression analysis. A total number of 96 questionnaires were completed among residents, shopkeepers and visitors, according to the Cochran formula and based on random sampling technique. Senswalking studies were carried out on 12 people including 4 local residents, 2 market shopkeepers, 4 visitors, one blind person and one deaf person. Next, the average quality of the specified area was calculated to the moderate range by the sensescape approach after performing statistical analysis using SPSS21 software. Finally, sensescape factors were ranked based on the relative importance associated with the quality of Aligholiagha local spine. The research findings showed a significant relationship between the components of sensescape and the local spine quality standards. Based on effectiveness of sensescape components on spine qualities, the importance of sense of time indicator is greater than the other indicators; this was followed by tactilescape, smellscape, tastescape, soundscape and visual landscape in order mentioned.
