بررسي فيتوشيميايي اسانس در جمعيت‌هاي مختلف گونه Thymus kotschyanus Boiss & Hohen. در ايران

Essential oil analyses in different populations of Thymus kotschyanus Boiss. & Hohen. from Iran

به منظور بررسي و مقايسه عملكرد تركيب‌هاي شيميايي اسانس گونهBoiss. & Hohen. Thymus kotschyanus تحقيقي در 8 رويشگاه واقع در 4 استان كشور انجام گرفت. سر شاخه‌هاي گلدار گياه جمع‌آوري و به روش تقطير با آب و توسط دستگاه كلونجر اسانس‌گيري شد. شناسايي تركيب‌هاي اسانس با استفاده از دستگاه گاز كروماتوگرافي (GC) و گاز كروماتوگرافي متصل به طيف سنج جرمي (GC-MS) آناليز گرديد. نتايج اين مطالعه نشان داد كه عملكرد اسانس از 72/0 تا 6/2 درصد تغيير مي‌كند. بيشترين اسانس متعلق به رويشگاه صاحب در استان كردستان و كمترين درصد اسانس در رويشگاه كليبر-آينالو در استان آذربايجان‌شرقي مشاهده شد. 12 تركيب غالب شامل پارا-سيمن (92/0-66/7 درصد)، 1،8-سينيول (31/1-05/14 درصد)، گاما- ترپينن (17/0-15/3 درصد)، لينالول (46/0-33/41 درصد)، بورنيول (29/0-63/7 درصد)، آلفا ترپينيول (23/0-72/38 درصد)، ژرانيول (16/0-77/18 درصد)، تيمول (67/0-71/21 درصد)، كارواكرول (8/10-35/69 درصد)، آلفا- ترپينيل استات (91/1-6/9 درصد)، ژرانيل استات (35/0-96/7 درصد) و اي-كاريوفيلن (88/0-63/2 درصد) در اسانس اين گونه شناسايي شدند. بالاترين درصد تركيبها به كارواكرول، لينالول و آلفا-ترپينيول اختصاص داشت. بيشترين درصد كارواكرول در رويشگاه رزقان-قلعه جوشين در استان آذربايجان‌شرقي مشاهده شد. بالاترين درصد لينالول و آلفا ترپينيول در رويشگاه كليبر-دوقرون به‌دست آمد. در جمعيت‌هاي رويشگاه‌هاي استان آذربايجان‌شرقي و استان كردستان درصد تركيب‌هاي لينالول و آلفا -ترپينيول افزايش يافته است. تركيب‌هاي تيمول و كارواكرول تركيب‌هاي غالب اسانس در جمعيت‌هاي مربوط به رويشگاههاي استان لرستان تشكيل مي‌دهند. در جمعيت مربوط به استان مازندران نيز تركيب‌هاي ژرانيول، آلفا-ترپينيول، تيمول و كارواكرول به ميزان تقريبا برابر مشاهده مي‌شوند.

In order to evaluate and comparing of essential oil constituents in different populations of Thymus kotschyanus Boiss & Hohen. from Iran an experiment was conducted in eight natural habitats of this species in four provinces of Iran. Essential oils were obtained by hydro distillation method (Clevenger apparatus) and were analyzed by GC/MS. The results showed that the essential oil yields were varied between 0.72- 2.6%, which it had highest content in Saheb region from Kurdistan province and the lowest was reported in Kaleybar-Doghroonhabitats in East Azarbaijan province. Carvacrol (0.47-69.35%), linalool (0.46-41.33%), ?-terpineol (0.23-38.72%), p-cymene(0.92-7.66%), 1,8-cineole (1.31-14.05%), ?-terpinene (0.17-3.15%), borneol (0.39-7.63%), geraniol (0.16-18.77%), thymol (0.67-21.71%), ?-terpinylacetate (1.91-9.6%), geranylacetate (0.35-7.96%) and e-caryophyllene(0.88-2.63%), respectively were the major similar constituents of these populutions in all regions. The highest carvacrol, linalool and ?-terpineol percentage were observed in Razghan- Ghalehjoshin and Kaleybar-Doghroon regions in east Azarbaijan and Kurdistan province, respectively. The thymol and carvacrol were the main constituents of essential oil in populations of Lorestan province to compare of Mazandaran populations, which the geraniol, ?-terpineol, thymol and carvacrol were the major constituents of this population oils.