بررسي فيتو شيميايي اسانس گياه دارويي Ziziphora clinopodioides Lam. در رويشگاه‏هاي طبيعي استان‏هاي البرز و مازندران

Phytochemical analyses of Ziziphora clinopodoides Lam. Populations in different natural habitats of Albors and Mazandaran provinces

كاكوتي كوهي Ziziphora clinopodioides Lam. متعلق به تيره نعنا (Lamiaceae) يكي از گونه‏هاي كاكوتي است كه علاوه بر پراكنش گسترده‏اي كه در ايران دارد، اين گونه به‌عنوان آرام بخش و مقوي معده در درمان اختلالات گوارشي و قلبي-عروقي، سرما‏خوردگي، افسردگي، سرفه، ميگرن و تب مورد استفاده قرار مي‏گيرد. هدف از اين مطالعه مقايسه تركيبات‏هاي شيميايي اسانس گياه در رويشگاه‏هاي مختلف استان‏هاي البرز و مازندران مي‏باشد. به اين منظور اندام‏هاي هوايي اين گونه در مرحله گل‏دهي كامل از سه رويشگاه ارنگه، گاجره و رينه طي سال 1393جمع‏آوري گرديد. اسانس‏گيري با استفاده از دستگاه تقطير با آب (طرح كلونجر) و شناسايي تركيب‏هاي متشكله اسانس‌ها با استفاده از دستگاه‏هاي GC و GC/MS انجام گرفت و نتايج نشان داد كه تركيب‏هاي اصلي اسانس در رويشگاه ارنگه شامل: ترپينن-4-ال (7/29 درصد)، در رويشگاه گاجره: 1، 8- سينيول (01/25 درصد) و در رويشگاه رينه: پولگون (92/17 درصد) گزارش شد. مقايسه تركيب‏هاي متشكله اسانس كاكوتي كوهي در رويشگاه‏هاي مورد مطالعه نشان داد كه در هر سه رويشگاه‌، ماده موثره: پولگون به‌عنوان اصلي‏ترين تركيب و پس از آن به‌ترتيب 1، 8- سينيول، پيپريتنون، نيومنتول، پارامنت-3- ان-8- اُل و كارواكرول داراي بيشترين مقادير متشكله اسانس گياه بودند.

Ziziphora clinopodioides Lam. (Lamiaceae) is one of the most Ziziphora species, widely distributed in Iran which has been used as anti-inflammation, sedative and stomach tonic to treat of cardiac abnormalities, colds, depression, diarrhea, cramps, cough, migraine and fever. The aim of this study was to compare the chemical compositions of essential oil Z. clinopodioides in different natural habitats of the Alborz and Mazandaran provinces. The aerial parts of Z. clinopodioideswere collected from Arangeh, Gajereh and Rinehsites region in 2014. Essential oils were obtained by hydrodistillation (Clevenger apparatus) and were analyzed by GC and GC/MS. In essence of the aerial parts in Arangeh, Gajereh and Rineh sites respectively 39, 39 and 30 compounds were identified. The main components of essential oils in Arangeh, Gajereh and Rineh are terpinen-4-ol (29.7%), 1, 8-cineole (25.1%) and pulegone (17.92%), respectively. Comparison between chemical constituents of essential oil Z. clinopodioides in this study and other studies shows that pulegone is the main component in the most areas. Then, 1, 8-cineole, piperitone, neomenthol, p-menth-3-en-8-ol and caravacrol have the highest quantity. Therefore, they can be introduced as characteristic components of the species.