بررسي نيازهاي اكولوژيكي، اتنوفارماكولوژيكي، ارزيابي فنل و فلاونوييدكل، آنتي‌اكسيداني عصاره اندام‌هاي مختلف گياه دارويي Stachys inflata Benth. و تهيه طيف فلورستيك گياهان كوهستان چهارباغ (شمال ايران)

Ecological requirenment, ethnopharmacology, phytochemical, antioxidant activity of Stachys inflata Benth. and floristic spectrum in Charbagh Mountain (North of Iran)

گياه سنبله‌اي بادكنكي (Stachys inflata Benth.) از مهمترين گونه‌هاي بومي نواحي كوهستاني شمال ايران است كه در طب سنتي استان گلستان به‌عنوان ضد التهاب و ضدعفوني كننده استفاده مي شود. اين تحقيق با هدف بررسي اوت اكولوژي‌، اتنوفارماكولوژي، فيتوشيميايي و آنتي‌اكسيداني عصاره اندام‌هاي مختلف گياه سنبله بادكنكي به همراه تهيه طيف فلورستيك گياهان منطقه در كوهستان چهار باغ انجام گرفت. ‌در عمليات صحرايي، ضمن تعيين رويشگاه طبيعي‌، مهمترين نيازهاي اكولوژيكي و فنولوژي گياه در منطقه ثبت گرديد و هم‌زمان طيف فلورستيك گونه‌هاي همراه منطقه به انضمام پراكنش جغرافيايي و اشكال زيستي با استفاده از روش‌هاي زوهري و راون كيه بدست آمد. به‌منظور بررسي فيتوشيميايي‌، سرشاخه‌هاي گلدار گياه در تيرماه و ريشه‌ها در آبان‌ماه 1392 از ارتفاع 2100 متر كوهستان چهارباغ جمع آوري و همزمان اطلاعات استفاده‌هاي سنتي گياه (اتنوفارماكولوژي) از مردم محلي بدست آمد‌. استخراج عصاره اتانولي نمونه‌ها به روش پركولاسيون‌، ارزيابي فيتوشيميايي (فنول‌، فلاونوييد و آنتوسيانين كل) با استفاده از روش‌هاي اسپكتروفتومتري و بررسي عملكرد آنتي‌اكسيداني نمونه‌ها نيز با استفاده از تست DPPH ارزيابي و داده‌ها در سطح P < 0.05 ارزيابي گرديد. نتايج نشان داد سنبله بادكنكي گياهي علفي چند ساله و ريزوم دار است كه رويشگاه طبيعي آن در مراتع كوهستاني چهار باغ (2200متر) با اقليم خشك و سرد‌، بارش سالانه 275 ميلي‌متر، متوسط درجه حرارت سالانه 5/11 درجه سانتي‌گراد و در خاك‌هايي با بافت شن‌، رس لومي‌، اسيديته 6/7 و شوري 6/0 دسي زيمنس مي‌رويد‌. رشد رويشي گياه در اوايل ارديبهشت‌، گلدهي در خرداد تا تيرماه و پراكنش ميوه در فاصله شهريور تا آبان‌ماه انجام مي گيرد‌. در اين رويشگاه تعداد 48 گونه گياهي‌، متعلق به 45 جنس و 21 تيره شناسايي گرديد كه به‌ترتيب تيره‌هاي Asteraceae‌، Rosaceae و Fabaceae از بيشترين غناي گونه اي با غالبيت فرم‌هاي زيستي تروفيت (42 درصد) و ژيوفيت (40 درصد) متعلق به نواحي رويشي ايرانو-توراني و مديترانه‌اي بودند‌.محتواي فنل كل (mgGAE/g 6/5±96/129)‌، فلاونوييد كل (mgQUE/g 4/1±62/29) و آنتوسيانين كل (µg/g001/0±021/0) در عصاره سرشاخه‌هاي گياه تقريباً 5/1 تا 3 برابر عصاره ريشه بود‌. عصاره سرشاخه‌ها به دليل كثرت مواد موثره ثانوي نسبت به ريشه از پتانسيل بيشتري در مهار راديكال‌هاي آزاد با ميزان 2/4±3/76IC50= ميكروگرم بر ميلي‌ليتر برخوردار بود. لذا نتايج بدست آمده در تاييد مصارف سنتي آن به عنوان مقوي‌، مسكن‌، ضدالتهاب و ضدعفوني كننده در درمان روماتيسم‌، زخم و سوختگي و اسهال قابل بحث است.

Stachys inflata Benth. is one of the most important mountainous herbs, which has been used in traditional medicine of Golestan province as an anti inflammation and anti infection. So the purpose of this research due to aut ecology, ethnopharmacology, phytochemical, antioxidant activity of Stachys inflata Benth. and floristic spectrum of plants in Charbagh mountain. In much field observation, the floristic spectrum, ecological requirenments, corology and phenology of plants were recorded. The aerial parts and roots of plant were collected in blooming in July 2013 from Chahar-Bagh mountain (2100m). The main ethnopharmacological data about the planst and their traditional uses were obtained from local people. Ethanol extracts of Stachys inflate was obtained by perculation method, total phenols, flavonoids and anthocyanins were measured by using spectrophotometric and the antioxidant activity were evaluated by using DPPH method and estimated at P < 0.05%. According to results Stachys inflata is the prennial medicinal herbs, belongs to Lamiaceae family, which wild growing in cold-dry climate (1800- 2100m) in south mountainous region of Golestan province, with annual raining 275 mm, annual temperature 11.5 ?C in sandy loam soil, with pH=7.6 and Ec=0.6 dc. Vegetative growth of plant was accured from early of May, flowering stage in Jun to July and fruit dispersal in September to November. 48 species (with 45 genus and 21 family) were identified in this region, which are belongs to Asteraceae, Rosaceae and Fabaceae, respectively. The therophytes (42%) and geophyts (40%) were the main biological forms which are belonging to Irano turanian and mediteranean corology. The amount of total phenolic (129.96±5.6 mg GAE 100g-1 DW), flavonoid contents (29.62±1.4 mg QE 100g-1 DW) and anthocyanin (0.21±0.001 µg CYE 100g-1 DW), respectively were recorded, the aerial parts extract had the highest levels of IC50 (76.3 4.2 ?g/ml) were detected in DPPH method against free radical scavenging than the root extract of plant. The results were confirmed the ethnopharmacological survey of Stachys inflata Benth. as a tonic, sedative, anti inflammation and anti infection to treat of joundice, rheumatic pain, wounds and burns.