ذوالنّون مصري

ابوالفيض ثوبان بن ابراهيم معروف به ذوالنّون مصري از شخصيّت‌هاي ممتاز تاريخ تصوّف به شمار مي‌آيد. اگر از بزرگان صوفيه ده تن را به مثابه برجسته‌ترين‌ها برگزينند، يقيناً ذوالنّون يكي از آن‌هاست؛ بنابراين، شناخت احوال و تازه‌هاي سخن او كه نماينده شاخص و تاثيرگذار تصوّف غرب جهان اسلام است، در شناخت تصوّف اسلامي لازم و ضروري است؛ به‌ويژه اينكه اغلب منابع، او را نخستين كسي مي‌دانند كه از «ملامت» و نقش آن در پيراستن كار و حال صوفي سخن گفته است و لذا مقاله حاضر براي اين منظور نوشته شده است، امّا به دليل جايگاه ممتاز و استثنايي ذوالنّون در تصوّف اسلامي، همه جوانب شخصيّت و احوال او در اين گفتار نمي‌گنجد و به ‌ناچار بايد از برخي آن‌ها از جمله آثارِ وي، گستره روابطش با معاصران، مذهب، كيمياگري، نقش او در واقعه محنت صوفيه و... كه بسيار نيز مهم و بحث‌برانگيز است، چشم پوشيد و آن را به زماني فراخ‌تر وانهاد.