ارزيابي ژيوشيميايي و پتانسيل هيدروكربن‌زايي برخي افق‌هاي شيلي ژوراسيك در مناطق مختلف ايران

Geochemical Assessments and Hydrocarbon Potential of Shalley Horizons of Jurassic in Different Region of Iran.

هدف از اين مطالعه، ارزيابي ژيوشيميايي برخي افق هاي شيلي در نهشته هاي آواري كربن دار ژوراسيك در بخش هايي از ايران مركزي و البرز شرقي بوده است. نمونه هاي مورد بررسي از مقاطعي واقع در نواحي طبس، پابدانا (كرمان)، خمرود (كرمان) و معدن تخت مينودشت بوده كه از نظر توان هيدروكربن زايي مورد ارزيابي مقدماتي و مقايسه قرار گرفت. در ادامه تجزيه تكميلي شامل استخراج مواد آلي و تفكيك آنها به برش هاي مختلف و در نهايت تهيه كروماتوگرام هاي گازي بر روي برش اشباع نمونه‌ها و همچنين جداسازي شناسايي و تعيين اثر انگشت آنها بود. بررسي مقدماتي بر روي نمونه ها به روش پيروليز نشان داد كه، كروژن موجود در اين شيل ها عمدتاٌ از نوع III و II بوده و ميزان پختگي مواد آلي در نواحي مختلف با يكديگر تفاوت دارند. درصد برش هاي مختلف هيدروكربني و غيرهيدروكربني در نمونه هاي پابداناي كرمان حاكي از وجود تركيبات اشباع (پارافين ها) فراوان بوده، در حالي‌كه نمونه هاي طبس داراي مواد آلي با خصوصيات آروماتيكي است. اطلاعات تكميلي حاصل از تجزيه زيست‌نشانگرها (هوپان ها) بر روي بيتومن هاي استخراجي از نمونه ها نشان داد كه سنگ منشا مربوط به ناحيه مينودشت شيلي بوده و در يك محيط نسبتاٌ دريايي كم‌عمق كاهنده نهشته شده است. رسوبات شيلي نمونه پابداناي كرمان نسبتاٌ كربناتي بوده و محيط رسوبي آن نيز كاهنده است. براساس پارامترهاي بلوغ خانواده استران ها و هوپان و ميزان پختگي، مواد آلي ناحيه مينودشت در اوايل پنجره نفت زايي (كاتاژنز)، ناحيه كرمان اواسط تا اواخر پنجره نفت زايي (انتهاي كاتاژنز) و كروژن نمونه هاي طبس در مراحل بسيار پيشرفته بلوغ يعني در داخل پنجره گاززايي (مرحله متاژنز) قرار دارند. از لحاظ غناي مواد آلي و توان ذاتي هيدروكربن زايي، رسوبات ناحيه مينودشت، خوب تا متوسط (نفت زا)، ناحيه كرمان (پابدانا و خمرود) خوب تا بسيار خوب (نفت زا و گاززا) و ناحيه طبس متوسط (گاززا) است.

The purpose of this study is the geochemical evaluation of some shale-bearing horizons from Jurassic carbonaceous deposits in central Iran and eastern Alborz areas. The studied samples were taken from Tabas, Pabdana (Kerman), Khomroud (Kerman) and Takht Tonnel (Minoodasht) areas that were comparatively studied from hydrocarbon generation potential aspects. Consequently, sample analysis, were done including extraction of organic matter, separation to different fractions, preparation of gas chromatograms and isolation and fingerprints determination. Preliminary pyrolysis investigation on the samples showed that kerogen was mainly of type III and II and the level of maturity of organic matter in different areas was different. The amounts of hydrocarbon and non-hydrocarbon fractions in Kerman Pabdana samples indicated that saturated compounds (Paraffin’s) were abundant, while the organic material of Tabas samples have properties of aromatic specifications. Additional information from the biomarker analysis (Hopanes) from extracted bitumens, showed that the source rock for Minoodasht was a shale deposited in a relatively shallow marine reducing environment. The samples of Kerman (Pabdana) were relatively carbonate with a reducing environments. Using the maturity parameters of Hopanes and Steranes families the organic matter mtuarity of Minoodasht samples were in the beginning of oil window (catagenesis stage), the Kerman samples, mid to late oil generation window (end of catagenesis) and kerogen of Tabas samples in advanced stages of maturity in the generation window (methagenesis). The Richness of organic matter and the hydrocarbon generation potential, Minoodasht deposits were, good to average (oil potential), the Kerman area (Pabdana and Khorood) were good to very good (oil and Gas potential), and the Tabas samples are moderate to good (gas prone).