مقايسۀ محتوايي مرصاد العباد نجم‌الدين رازي و حديقة ‌الحقيقۀ سنايي غزنوي بر مبناي نظرية ترامتنيت

Content Comparison of Mersadolebad of Najm Razi and Hadiqat-o Alhaqiqeh of Sanai Qaznavi

امروزه گسترش تحقیقات و تعمق‌های علمی در میراث گرانبهای ادبیات فارسی زمینة مناسبی را برای پی‌گیری مطالعات تطبیقی و مقایسۀ آثار ادبی از جنبه‌های مختلف فراهم كرده است. این مقاله تلاشی است برای مقایسۀ محتوایی دو اثر ارزش‌مند در زمینۀ ادبیات عرفانی، یعنی حدیقة ‌الحقیقۀ سنایی غزنوی و مرصاد العباد نجم‌الدین رازی كه عمدتاً بر مبنای دیدگاه «بینامتنیت» و نیز «ترامتنیت» صورت گرفته است. ترامتنیت، كه نخستین‌بار كریستوا (دهۀ 1960) آن را مطرح كرد و بعدها ژرار ژنت این مفهوم را گسترش داد، دربرگیرندۀ كلیۀ روابط یك متن با متن‌های دیگر است و در واقع به بررسی روابط تأثیرپذیری و تأثیرگذاری دو یا چند متن متمایز می‌پردازد. در این مقاله، به نتایج مستندی از مقایسة معیارهایی مانند «نحوۀ آغاز»، «شیوۀ فصل‌بندی»، «استفاده از نقل‌قول‌های صریح و غیرصریح»، «مقدمه»، «پردازش مضمون»، «نوع برخورد با تصوف»، «نقد و تفسیر آثار از سوی یك‌دیگر»، و «الهام گرفتن آن‌ها از هم» بر مبنای «نظریة ترامتنیت ژنت» دست یافته‌ایم.

Today the expansion of researches and scientific deliberations in rich the heritage of Persian literature, provide an appropriate condition for comparative study in literary books. This research benefitting from Intertextuality and Transtextuality methods compares contents of two valuable books in theosophical Persian literature field: Hadiqat-o alhaqiqeh by Sanaei Qaznavi and Mersadolebad by Najm-e Razi. Transtextuality method was first introduced by Julia Kristeva (1960th) and then was developed by Gérard Genette. According to Gérard Genette transtextuality is "all that sets the text in relationship, whether obvious or concealed, with other texts" and it "covers all aspects of a particular text". Genette described transtextuality as a "more inclusive term" than intertextuality. In this research, we find such documentary results through comparison “beginning style”, “classification type”, “explicit & indirect quotation”, “introduction”, “Theme & content”, “interaction to Sufism”, “interpretation and criticism of each other” and “inspiring each other” in mentioned books.