بررسي تغييرات الگوهاي خود همبستگي فضايي درون دهه‌‌اي بارش ايران طي نيم قرن اخير

Review the Changes of Spatial Autocorrelation Patterns Within a Decade of Precipitation Over the Last Half-Century in Iran

بارش از متغيرترين عناصر اقليمي است. اين تغييرات هم در بعد مكان و هم در بعد زمان در قالب اقليم منطقه رخ مي‌دهد. هدف از اين مطالعه بررسي خودهمبستگي فضايي تغييرات درون دهه‌اي بارش ايران طي نيم قرن اخير در ايران است. بدين منظور داده‌هاي بارش روزانه با استفاده از 664 ايستگاه همديدي و اقليمي طي دوره 1340 تا 1390 استخراج و به عنوان پايگاه داده‌ها (داده‌هاي اسفزاري) استفاده گرديد. به منظور دست‌يابي به تغييرات درون دهه‌اي بارش ايران از روش‌هاي زمين آماري مانند خودهمبستگي فضايي شاخص موران جهاني، شاخص انسيلين محلي موران و لكه‌هاي داغ و همچنين از امكانات برنامه‌نويسي در محيط متلب ، سورفر و سيستم اطلاعات جغرافيايي بهره گرفته شد. نتايج حاصل از اين مطالعه نشان داد كه تغييرات درون دهه‌اي بارش ايران، الگويِ خوشه‌اي بالا دارد. در اين بين بر‌‌اساس شاخص موران محلي و لكه‌هاي داغ، بارش در كرانه‌هاي ساحلي و بخش‌هايي از غرب و جنوب غرب كشور (عمدتاً كوه‌هاي زاگرس) داراي خودهمبستگي فضايي مثبت (خوشه‌هاي بارش با ارزش بالا) و بخش‌هايي از نواحي مركزي و همچنين بخش‌هايي از جنوب شرق كشور (عمدتاً زابل) داراي خودهمبستگي فضايي منفي (خوشه‌هاي بارش با ارزش پايين) بوده است. در ساير مناطق ايران بارش هيچ‌گونه الگوي معني‌داري يا خودهمبستگي فضايي نداشته است. به منظور بررسي تغييرات چرخه‌هاي بارش، از روش تحليل طيفي بهره گرفته شد. نتايج حاصل از روش مذكور، نشان‌دهنده وجود چرخه‌هاي كوتاه و ميان‌مدت در بارش سالانه كشور است.

Precipitation is the most variable climatic elements. These changes occur in the area in both the spatial and time dimension in the form of climatic condition of the area. The aim of this study is the review of the spatial correlation pattern of changes within a decade of precipitation over the past half-century in Iran . For this purpose, the daily precipitation data was extracted by using 664 synoptic and climatic stations during the time period of 1961-2011 and was used as the data base (Asfazari data) .For obtaining the changes information of a decadeʹs precipitation in Iran, the methods of ground statistics such as spatial autocorrelation of global Moran index , local Anselin index of Moran and Hotspots and also planning facilities in Matlab, Surfer and GIS environments have been used. The results obtained of this study showed that the changes of precipitation during one decade in Iran has a high cluster pattern. However, based on local Moran index and hot spots , precipitation at coastal areas and some parts at the west and south west of Iran( mainly Zagros mountains) had a positive spatial autocorrelation (precipitation clusters with high value) and parts of central areas and also parts of the south east of the country ( mainly Zabol) had a negative autocorrelation ( precipitation clusters with low value). In other areas of Iran, precipitation has had no significant pattern or spatial autocorrelation. For the purpose of reviewing the changes of precipitation cycles, spectrum analysis method has been used. The results obtained from the said method indicates the existence of short and medium term cycles in annual precipitation of the country.