رويكردهاي توسعه اجتماعي در ديدگاه اعضاي هييت علمي گروه‏هاي علوم اجتماعي

Social development approaches in the view of scientific members of social sciences

توسعه اجتماعي يكي از مهم ترين چالش‌هاي كنوني جوامع درحال توسعه است؛ زيرا از سويي بيانگر سطح انسجام اجتماعي آن ها و از سوي ‌ديگر نشان دهنده ظرفيت‌هاي انساني و اجتماعي اين جوامع است. امروزه رابطه بين سطح توسعهيافتگي هر كشور و رفاه، آسايش، رضايت اجتماعي، سلامت روحي و رواني و احساس كاميابي شهروندان آن بر كسي پوشيده نيست. در اين پژوهش، رويكرد‌هاي توسعه اجتماعي از منظر اعضاي هييت علمي گروه‌هاي علوم اجتماعي دانشگاه‌هاي دولتي استان تهران بررسي شده است. روش پژوهش، كيفي است و با استفاده از نظريه مبنايي انجام شده است. در نظريه مبنايي، براي گردآوري داده ها معمولاً از تكنيك مصاحبه استفاده مي شود؛ بنابراين، در پژوهش حاضر نيز از طريق مصاحبه حضوري با استادان گروه علوم اجتماعي، داده‏هاي لازم گردآوري شد. يافته‌هاي پژوهش نشان مي دهد كه همه مصاحبه شوندگان به اهميت توسعه اجتماعي در كشور اعتقاد دارند. آن ها لازمه رسيدن به توسعه را توجه جدي به حوزه اجتماعي و ارتقاي سطح ‌آگاهي و مشاركت واقعي شهروندان در فرايندها و برنامه‌هاي توسعه مي‌دانند. تحليل و ارزيابي ديدگاه مصاحبه شوندگان بيانگر آن است كه جامعه ايران هنوز نتوانسته است سطوح قابل قبولي از توسعه ‌اجتماعي را ‌پياده كند و موانع توسعه اجتماعي در كشور، پررنگ ‌تر و تاثيرگذارتر از عوامل توسعه‌اند. بدين ترتيب، مفهوم توسعه اجتماعي به عنوان مقوله محوري پژوهش انتخاب شد. اين امر نشان مي دهد كه حوزه عمومي و اجتماعي بايد خلاقيت‌ها و استعدادهاي خود را در جهت تحقق مطالبات و اهداف جامعه به كار گيرد. موانعي مانند نبود جامعه مدني، نداشتن مشاركت اجتماعي، نبود احزاب مستقل، پايين بودن سطح امنيت و اعتماد، حضور پررنگ دولت در همه عرصه ها، توسعه نيافتگي فرهنگي، تقابل بين سنت و نوگرايي، فاصله بين شهر و روستا، توجه نامساوي به اقوام و اقشار، نابرابري هاي اجتماعي و خويشاوندي‌نگري، از جمله موانعي ‌هستند كه از داده‌ها بيرون كشيده شده‌اند و دلالت بر اين دارند كه براي نيل به توسعه اجتماعي در كشور بايد به‏نحوي اصولي با اين عوامل مقابله كرد.

Today, informal settlements have been accepted in the cities and towns as a problem and an urban fact facing urban and regional management in different countries of the world. According to past experiences and the evolutions of today, searching for new and efficient solutions in order to improve the quality of these settlements in line with converting them into a habitable zone of urban physics and community has become one of the main concerns of urban planners and urban managers. The main objective of this article is to apply participatory rural appraisal techniques in the process of environmental quality improvement in informal settlements of Islamabad in district 2 of Tehran municipality. Research method is qualitative and type of research is applied. Field observation and snowball technique have been used to study the related issues. The research results show that participatory rural appraisal technique has been properly applied in the studied settlements; and through this technique while achieving the common perspectives on available situation, deviations rate in residentsʹ perspective from formal perspectives of urban planners and urban authorities is well presented. However, by creating scenarios which consider forward looking statements and also the gap between residentsʹ needs and expectations and the viewpoint of urban officials; the desired results can be achieved if scenarios are implemented properly. Keywords: Environmental quality, Informal settlements, Islamabad settlement, Participatory rural appraisal, Tehran metropolitan.