تصوير شمع بر پرده خيال صايب تبريزي

The picture of candle on the Saeb-e-Tabrizi’s imaginative screen

در آفرينش تصاوير ادبي «تخيّل» يكي از بنياديترين عناصر زيبايي شناسي است كه به هنر، قدرتِ اوج و شكوفايي ميدهد. اين عامل كه برخاسته از نگرش و جهان بيني شاعر يا نويسنده است، با آرايه‌هاي بلاغي مختلفي چون «تشخيص» گسترش و پويايي مييابد. عنصر تشخيص كه در تمام ادوار فارسي نمونه دارد از ويژگيهاي سبك هندي در عصر صفوي به حساب مي آيد و با عاطفه و نگرش دارنده اثر ارتباط مستقيم دارد. صايب تبريزي، سرآمد شاعران سبك هندي در ايران، در پي آفرينش مضامين تازه از اين عنصر بهره جسته و با نگاه باريك ‎بينانه و منحصر به فردش به ترسيم تصاويري ذهني برگرفته از پيرامون خود پرداخته است. يكي از پديده‎هاي مورد توجّه او، شمع و صور خيالي است كه صايب از اين پديده مي آفريند. در اين نوشتار برآنيم تا بر اساس عنصر تشخيص، دريابيم در ژرفاي انديشه صايب چگونه ويژگيهاي يك انسان در پديده شمع، نمود پيدا كرده است و نگرش شاعر به جهان اطرافش چگونه بوده؟ همچنين وضعيّت اجتماعي در شكل گيري دنياي خيال او چه نقشي داشته است؟ با بررسي و تحليل اين پديده، مي‎توان به زيرساختهاي تفكّرصايب نزديك شد و به لايه هاي شخصيّت پنهان و نيمه آشكار او دست يافت. شمع در ناخودآگاه شاعر نماد شخصيّت نيمه پنهان و سركوب شده اوست؛ انسان كاملي كه شاعر ميل آن دارد تا چون او شود و اين مساله رگه‏هايي از عرفان را در شعر صايب پديدار ميسازد.

In creating the visual and literary pictures, imagination, is one of the most fundamental elements in aesthetics, which gives art the power of the highest point and flowering (or pinnacle). This element which is arisen from the view point and world view of the poem or the writer, is developed and became vivid through different eloquence arrays, such as “Distinction”. The element of “Distinction” which has samples in all Persian periods, is considered as one of the characteristics of Indian (Hindi) style during Safavii period, and it has a direct relation with the emotion and the view point of the work owner. Saeb-e-Tabrizi as an outstanding poem among Indian style poems in Iran, in trying to creat new contents, has benefitted from this element and by his discriminating and unique view point, he has engaged in drawing the imaginative pictures which are derived from his surroundings. One of his favoured phenomenon is candle and imaginative features which Saeb is created from this phenomenon.In this writing, on the basis of the distinction element, we are trying to find out how the characteristics of a human has been appeared in the candle phenomenon and how has been the view point of the poet about his surrounding world. And furthermore, what role has the social statue in forming his imaginative world?