بررسي تحولات و الگوي سلسه مراتب شهري در نظام شهري گيلان

Review the Urban Changes and Hierarchical Patterns in Gilan Urban System

شهرها با توجه به علت وجودي خود، نقش ها و عملكردهاي متفاوتي را پذيرا مي گردند و از اين رو، قدرت و نفوذ متفاوتي را از خود بروز مي دهند. در اين بين، تعدادي از شهرها به دلايل مختلفي مورد توجه بيشتري قرار مي گيرند و با كسب توان بيشتر، زمينه‌ي كاهش اهميت شهرهاي پايين دست خود را فراهم مي آورند و بدين‌سان پديده‌ي نخست شهري را به وجود مي آورند. هدف از اين مقاله، بررسي شبكه شهري شهرهاي استان گيلان مي‌باشد. براي دستيابي به اين هدف، از مدل‌هاي اندازه مرتبه، ضريب تفاوت‌ها و الگوهاي نخست شهري جفرسون و ديويدسون استفاده شده است. روش مورد استفاده در اين پژوهش توصيفي-تحليلي و تاريخي- مقايسه‌اي بوده است. نتايج بررسي شبكه‌ي شهري در محدوده‌ي استان گيلان، حاكي از وجود روابط نامطلوب در بين شهرهاست. شهر رشت در استان گيلان، با توجه به نفوذ خود به عنوان مركز استان، نسبت به شهرهاي ديگر استان، توان مضاعفي را كسب نموده است، به نحوي كه حتي شهر بندرانزلي نيز به عنوان يكي ديگر از مهمترين شهرهاي استان، در ارتباط با اين شهر از نفوذ بسيار كمتري برخوردار است. مطالعه‌ي نظام شهري در استان، علاوه بر تاييد وجود ويژگي نخست شهري در اين استان، حاكي از شكل گيري الگوي ويژه اي در سطح شهرهاي آن است كه مي توان آن را نظام پلكاني سلسله مراتب شهري ناميد. در اين نظام، شهرها قابل دسته‌بندي بوده و گروههاي مختلف شهري، نظام سلسله مراتب همگن‌تري را نسبت به كل نظام شهري به وجود آورده‌اند. بررسي اين نظام و ساز و كار عملكرد آن در سطح استان‌هاي ديگر و همچنين كشور مي تواند به شناسايي ابعاد جديدي از نظام سلسله مراتبي شهر بيانجامد.

Cities because of their characteristics have accepted different roles and functions therefore they show a different strength and influence. In the meantime, some of the cities are considered more for various reasons and therefore by achieving more power have predisposed for decreasing the importance of their downstream cities and lead to the urban primacy. The aim of this research, is to study the urban network of the cities of Gilan province. To this end, the models of rank-size, coefficient of variation, Jefferson and Davidsonʹs primacy have been used. the method of this research is of descriptive-analytical and historical one. The study results of urban network in Gilan province indicates the undesired relations between cities. Rasht city in Gilan, considering its influence as the province centre has earned most strength in comparison with the other cities of province, for instance Bandar Anzali as one the most important cities in this province, has a very less influence compared with Rasht. Study of urban system in Gilan, in addition to the approval of existing the characteristics of urban primacy , indicates the formation of a special pattern in its cities which may be named as stair urban hierarchy system. In this system, cities can be classified and various several urban groups have caused more homogenous hierarchy system than entire of urban system in the province. Study of this system and mechanism of its function, can lead to identifying new dimensions of urban hierarchy system in other provinces and even country scale.