مطالعه‌ي هواشناختي پديده‌ي گرمباد در استان گيلان

Meteorological Study of Foehn Phenomena in Guilan Province

پديده‌ي گرمباد يكي از پديده‌هاي ميان مقياسي است كه الگوهاي بزرگ مقياس ميدان‌هاي فشاري، نقش مهمي در ايجاد و كنترل آن دارد. در مناطق شمالي كشور شرايط براي رخداد اين پديده فراهم بوده و آثار قابل ملاحظه‌اي به جا مي‌گذارد. اين پديده با بادهاي شديد گرم و خشك همراه است كه باعث افزايش قابل ملاحظه‌ي دما، كاهش نم نسبي و افت و تغيير ديگر فراسنج‌هاي هواشناختي شده و پيامدهاي مختلفي از جمله آتش‌سوزي جنگل‌ها و مراتع در اين نواحي مي‌گردد. در اين مطالعه با استفاده از داده‌ها و نقشه‌هاي هواشناسي طيّ دوره 2008-2000 براي ايستگاه‌هاي رشت، انزلي و آستارا يديده گرمباد بررسي شد. نتايج حاصل نشان داد اين پديده در ماه‌هاي سرد سال رخ داده و در ماه‌هاي دسامبر و ژانويه بيشترين فراواني را دارد، از نظر توزيع مكاني در رشت بيشترين بسامد و شدت را دارا مي‌باشد. در همه‌ي حالت‌هاي مطالعه شده، استقرار سامانه‌ي پرفشار در جنوب البرز و سامانه‌ي كم فشار در نواحي جنوبي درياي مازندران از عوامل اصلي رخداد گرمباد در گيلان است. اين شرايط با پشته‌ي ارتفاعي سرد و ناوه‌ي ارتفاعي گرم ترازهاي پايين وردسپهر به ترتيب در جنوب و شمال البرز همراهي مي‌شود. گراديان افقي فشاري بين دو سامانه‌ي پرفشار و كم‌فشار، سبب واداشت هواي سرد كوهستان به سمت شمال مي‌گردد كه پس از عبور رشته‌كوه، به علت سنگيني هواي سرد، فرونشين شده و با حركت به سمت ارتفاعات پايين‌تر ضمن گرم شدن، شتاب مي‌گردد. سازوكار رخداد اين پديده در استان گيلان ويژگي منحصر به فردي داشته، بطوري‌كه استقرار هواي سرد بر روي ارتفاعات بلند البرز و نواحي جنوبي آن، همراه با گراديان فشار بين نواحي جنوبي و شمالي البرز و وجود دره‌ي سفيدرود سبب شده تا ساز و كار پديده‌ي گرمباد در گيلان، تركيبي از فرونشيني هوا و باد دره‌اي است.

Foehn phenomenon is one of Mesoscale phenomenon in which large scale patterns of pressure fields have a great and important role in its creation and control. In northern part of the country, the condition is ready for occurrence of such events and remains a considerable effects. This phenomenon is typically associated with intense warm and dry winds which considerably increases temperature, decrease of relative humidity , drop and change of other meteorological parameters and has different consequences including firing the forests and meadows in these areas. In this study, by using meteorological data and maps during 2000-2008 for , fohen parameter was investigated forr Rasht, Anzali and Astara stations. The results showed that this phenomenon occurred in cold months and has the most frequency in the months of December and January . From spatial distribution view, Rasht has the most frequency and intensity, in all the studied cases, settlement of high pressure system in south part of Alborz and low pressure system in southern part of Mazandaran sea (Caspian sea) are the main factors of Foehn occurrence in Guilan. These conditions is accompanied respectively with cold height ridge and warm height trough and low levels of troposphere. Pressure horizontal gradient between two low and high pressure systems force the mountainous cold air to the north part which due to cold air heaviness and after passing the mountain chains, descends and by moving to lower heights , while being warm , it will accelerate. Mechanism of this phenomenon occurrence in Guilan Province has a unique characteristics, so that settlement of cold air on Alborz heights and its southern parts together with pressure gradient between southern and northern areas of Alborz and the presence of Sefidroud Valley has caused Foehn phenomenon mechanism in Guilan to be a combination of air settlement and gap wind.