آمايش سرزمين و مديريت منابع آب؛ آمايش منابع به‌جاي آمايش فعاليت‌ها (مطالعه موردي: حوضه آبريز خزر)

Land Use Planning and Water Resources Management; Resource Planning Instead of Activities Planning (Case Study: Caspian Basin)

زمينه و هدف: حوضه آبريز خزر يكي از شش حوضه اصلي كشور است كه به‌دليل رشد و توسعه فعاليت‌هاي انساني طي دهه‌هاي گذشته ناشي از توسعه برنامه‌هاي آمايش سرزمين موجب تغييرات شديد پوشش زمين در اين حوضه شده است كه اين موضوع خود موجب ايجاد تاثيرات نامطلوبي بر روي منابع آب در اين حوضه شده است. روش بررسي: در اين مقاله براي بررسي تاثير آمايش سرزمين بر روي منابع آب در قالب تغييرات پوشش زمين، ابتدا به بررسي تغييرات پوشش زمين در زير حوضه‌هاي خزري مي‌پردازيم و در مرحله بعد عوامل فشار بر منابع آب توسط روش FANP امتيازدهي، در نرم افزار IDRISI نقشه‌سازي و در نرم Arc GIS روي‌هم اندازي شده و وضعيت مديريت منابع آب در هر زير حوضه خزري مشخص مي‌شود. در نهايت و توسط نرم افزار Excel رگرسيون و ارتباط بين تغييرات پوشش زمين ناشي از آمايش سرزمين و مديريت منابع آب در حوضه خزر مشخص خواهد شد. يافته‌ها: نتايج نشان مي‌دهد كه در فاصله بين سال‌هاي 2001 تا 2012، زيرحوضه تالش با 91/28 درصد بيشترين و زيرحوضه سفيدرود با 18/8 درصد كمترين ميزان تغييرات را در بين زيرحوضه‌هاي خزري داشتند. هم‌چنين امتيازدهي نهايي مديريت منابع آب در زيرحوضه‌هاي خزري نشان مي‌دهد كه زيرحوضه ارس با 499617/0 امتياز بيشترين و زيرحوضه هراز قره‌سو با 158627/0 امتياز كمترين امتياز را به خود اختصاص داده است. از طرفي نتايج تعيين وابستگي تغييرات پوشش زمين ناشي از آمايش سرزمين و مديريت منابع آب در زيرحوضه‌هاي خزري مشخص مي‌كند كه R-Squerd اين وابستگي برابر با 645/0 مي‌باشد كه نشان از وابستگي نسبتا بالايي در اين زمينه است.

Introduction: Caspian basin is one of the six basins of the country due to the development of human activities over the past decades by land use plans because severe changes in land cover in this basin it can cause undesirable effects on water resources in the basin. Material and Methods: In this paper, to evaluate the effect of land use on water resources in the form of land-cover change, First, to assess the changes in land cover in the Caspian basin, And then the pressure on water resources scoring using FANP method then in the IDRISI software maps are made and in the Arc GIS maps overlay. Finally, and by Excel software Regression and correlation between changes in land cover and land use management of water resources in the Caspian basin will be determined. Results and Discussion: The results show that in the period between 2001 and 2012 Talesh sub-basin with 28.91 % and Sefidrud with 8.18 % had maximum and lowest land cover changes in the Caspian basin. Also final scoring of water resource management in the Caspian basin shown that Area subbasin with 0.499617 and Haraz-Ghareh Su sub-basin with 0.158627 had maximum and lowest score of water resource management in the Caspian basin. Also the results of the dependence of changes in land cover by land use management and water resources management in the Caspian sub basin shown 1- PhD Student of Environmental Planning, Faculty of Environment, University of Tehran, Tehran, Iran 2- Professor of Environmental Planning and Management, Faculty of Environment, University of Tehran, Tehran, Iran. 3- Professor of Environmental Engineering Water and Wastewater, Faculty of Environment, University of Tehran, Tehran, Iran. 4- PhD Hydrology and Water Resources, Deputy of Major Planning Affairs of Ab and Abfa, Iran Ministry of Energy. 5- Professor of Costal Engineering, Faculty of Environment and Energy, Science and Research Campus, Islamic Azad University, Tehran, Iran. 6- PhD Student of Environmental Management, Faculty of Environment and Energy, Science and Research Campus, Islamic Azad University, Tehran, Iran. Abstracts of Articles in English J.Env. Sci. Tech., Vol 17, No.3, Autumn 2015 196 that the dependence of R-Squared is equal to 0.645, indicating a relatively high dependence on thefield.