فرآيند تكون معرفت ديني در فلسفه ابن سينا (با تاكيد بر شناخت مجردات)

در قرون اخير در پرتو يافته‏هاي علمي و فلسفي‏، تحليل پديده معرفت، از اهميت ويژه‏اي برخوردار است و از آنجايي كه متعلّق گزاره‏‏هاي ديني از دسترس حواس بشر خارج هستند‏، تو جيه باورهاي ديني و احراز صدق آن‏ها از مباحث مهم و چالش برانگيز معرفت‌شناسي غرب محسوب مي‏شود. در اين نوشتار، سعي بر آن است كه در راستاي بررسي فرآيند تكون معرفت ديني از نگاه ابن‏سينا و جستجوي الگوي معرفت‏‏شناسي وي، به باز خواني آرا او در شناخت جواهر مجرد و مفارق پرداخته شود. از نظر حكماي مشا علم، حصول صورت اشيا در ذهن است كه از طريق مواجهه با شي خارجي و تجريد صورت حسي به دست مي‌آيد؛ اما مواجهه‌ حسي با موجود مفارق ممكن نيست. پس چگونه مي‌توان به شناخت حقايق ماورا الطبيعي نايل شد؟در نظام حكمت سينوي اتصال به موجودي مجرد (عقل فعال)، كليد و رمز معماي معرفت است و شناخت موجود مجرد نيز با اتصال عقل به آن صورت مي‏گيرد. غالب محققان ابن‌سينا را فيلسوفي قرينه‏گرا مي‌دانند؛چرا كه او براي اثبات صدق باور خود دليل اقامه مي‏نمايد. اما از آنجايي كه معرفت‏‏شناسي وي بر اتصال با عقل فعال مبتني است، روش معرفتي او را قرينه‏گرايي اشراقي مي‏توان ناميد. و بدين ترتيب الگوي معرفتي‏‏شناسي ابن‏سينا را از ساير الگوهاي قرينه‏گرا متمايز نمود.

The analysis of human knowledge has enjoyed a particular importance in the light of scientific and philosophical findings during the past centuries. Seeking a path toward the truth of religious beliefs and meaningfulness of metaphysical propositions is a major part of western epistemology as religious propositions are out of the access of human external senses. This essay rereads the ideas of Avicenna on the knowledge of incorporeal substances and after assaying the process of genesis of religious knowledge according to Avicenna seeks to highlight Avicennan model of epistemology among other models. According to peripatetic philosophers, knowledge is the presence of form of objects in mind which is done through an encounter with the external object and abstraction of its sensible form. But we have no sensible encounter with the incorporeal entity. Then how could we have knowledge of transphysical realities? In Avicennan philosophy connecting one self to an incorporeal entity (Active Intellect) is the key to the enigma of this type of knowledge. Most of the scholars have declared Avicenna an evidentialist philosopher as he seeks to demonstrate his belief upon evidences he offers. However, since his epistemology is based on connecting oneself with the Active Intellect one can call Avicennan epistemic method the illuminationist evidentialism. Thus we have distinguished Avicennaʹs model for epistemology from other alternative models.