نگاهي به پايه، تكيه دومين و تكيه متناوب در زبان فارسي

A Study of Foot, Secondary Stress and Alternating Stress in Persian

در اين مقاله به بررسي سه مفهوم «پايه»، «تكيه دومين» و «تكيه متناوب» در نظريه‌هاي واج‌شناسيِ نوايي مي‌پردازيم. اين سه مفهوم، در بررسي‌هاي آواشناختي و واج‌شناختي در زبان فارسي، عمدتاً ناديده گرفته شده‌اند. مشخص‌كردنِ حدود و مرزهاي پايه در هر زبان، بر اساس تكيه آن زبان صورت مي‌گيرد و بنابراين به حوزه واحدهاي زبرزنجيري و، به طور مشخص، به قلمرو واج‌شناسيِ نوايي مربوط مي‌شود. در واقع پيش‌نيازِ مشخص‌كردنِ مفهوم پايه در هر زباني، از جمله فارسي، تعيينِ تكيه دومين و تكيه متناوب است. در اين تحقيق، كه به روش توصيفي و نظري انجام شده است ما ابتدا نظريه هاي موجود درباره تكيه دومين در فارسي را همراه با توضيحاتي در رد يا تاييد آنها آورده ايم و پس از آن احتمال وجود تكيه متناوب در فارسي و نظريه هاي موجود در اين حوزه را بررسي كرده ايم. در مرحله بعد دستگاه تكيه‌اي و پايه‌هاي فارسي و مقيد يا نامقيدبودنِ هركدام به صورت جداگانه مورد نقد و بررسي قرار گرفته است. بر اساس نتايج اين پژوهش و با توجه به اينكه تكيه متناوب در زبان فارسي وجود ندارد، بدون توجه به وجود يا نبود تكيه دومين، اين زبان دستگاه تكيه‌ايِ نامقيد دارد. يافته هاي اين تحقيق همچنين وجود سطحي به نام پايه را، به‌عنوان محلي براي تعيين تكيه در سلسله‌مراتب نواييِ فارسي، رد مي‌كند و بر آن است كه در نظر گرفتنِ پايه در زبان فارسي، كار تحليل تكيه را دشوار مي‌كند. الگوي تكيه فارسي را به‌آساني مي‌توان با بررسي تعامل واج‌شناسي و ساختواژه و تعيين اصولي بر همين اساس، تبيين كرد.

This research aimed at studying “foot”, “secondary stress” and “alternating stress” in prosodic phonology. These three notions are mainly ignored in phonetic and phonological studies of Persian. Characterizing the features and limits of foot in every language is carried out according to the stress pattern of that language and therefore it is relevant to the suprasegmental units and specifically to prosodic phonology. In fact, the prerequisite of characterizing foot in every language including Persian is to determine secondary and alternating stress. In this research we have analyzed stress system and foot in Persian and their boundedness or unboundedness separately. Considering that there is no alternating stress in Persian, we have unbounded stress system regardless of having or not having secondary stress. The results of this research deny the existence of a level named foot as a place for determining stress in the prosodic hierarchy of Persian. In addition to that, considering foot as a level adds complexity to the investigation of stress in Persian. The pattern of stress in Persian can simply be described using the interplay between phonology and morphology and principles which are driven from this interplay.