پديد آورندگان :
كيخا، ابراهيم نويسنده دانش‌آموخته كارشناسي‌‌ارشد، گروه مرتع و آبخيزداري، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان Kaykhah, E. , نيك‌نهاد قرماخر، حميد نويسنده استاديار گروه مرتعداري، دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان Niknahad Gharmakher, H.
كليدواژه :
Azadshahr , Alternative systems , Olive orchards , آزادشهر , خصوصيات خاك , Soil properties , باغ‌هاي زيتون , سيستم‌هاي جايگزين
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: رشد بي‌رويه جمعيت و به دنبال آن نياز روزافزون انسان به غذا، كشاورزان را به‌سوي تغيير كاربري سيستم‌هاي طبيعي سوق داده است و اين امر منجر به تخريب اراضي و مشكلات اقتصادي، اكولوژيكي گرديده است. تغيير كاربري اراضي يك تغيير محيطي مهم در جهان به‌شمار مي‌آيد و باعث از بين رفتن پوشش گياهي طبيعي و بومي، تخريب خاك و كاهش مواد مغذي آن مي‌شود و اين امر مشكلات اقتصادي و اكولوژيكي را به دنبال دارد. محدوديت منابع آب و خاك سبب شده كه استفاده بهينه از اراضي، بيش از پيش مورد توجه قرار گيرد. احداث جنگل مصنوعي، جنگل زراعي و باغ‌كاري، سيستم‌هايي جايگزين به‌منظور بهبود كيفيت خاك اراضي تخريب‌يافته مي‌باشند. اين سيستم‌هاي جايگزين باعث بهبود خصوصياتي مانند فراهمي لاشبرگ، چرخه عناصر، نفوذپذيري خاك و كنترل فرسايش در اكوسيستم اراضي تخريب‌يافته شده، تنوع زيستي آن اراضي را افزايش مي‌دهند. هدف از اين پژوهش بررسي اثرات احداث باغ‌هاي زيتون، به‌عنوان سيستمي جايگزين، بر برخي خصوصيات خاك و فرسايش‌پذيري آن در قياس با سيستم‌هاي جنگلي (طبيعي و مصنوعي) و زراعي در جنوب شهر آزادشهر است.
مواد و روش‌ها: منطقه مورد مطالعه در طول جغرافيايي 55 درجه و 10 دقيقه و 26 ثانيه و عرض جغرافيايي 37 درجه و 4 دقيقه و 12 ثانيه قرار دارد. ميانگين بارندگي سالانه آن 475 ميلي‌متر، متوسط درجه‌حرارت و رطوبت‌نسبي سالانه آن به‌ترتيب 4/18 درجه سانتي‌گراد و 68 درصد بوده، اقليم آن نيمه‌مرطوب معتدل است. در ابتدا با استفاده از تصاوير ماهواره‌اي گوگل ارث و بازديدهاي ميداني، مرزهاي تيمارهاي مورد مطالعه (عرصه زيتون‌كاري شده، جنگل طبيعي، جنگل مصنوعي و عرصه زراعي) مشخص گرديد. سپس پنج نمونه مركب خاك از عمق 20-0 سانتي‌متري چهار سيستم (عرصه زيتون‌كاري شده، جنگل طبيعي، جنگل مصنوعي و عرصه زراعي)، برداشته شد. برخي خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك شامل بافت، پايداري خاكدانه‌ها، جرم مخصوص ظاهري، درصد تخلخل، اسيديته، هدايت الكتريكي، درصد كربن آلي، ازت كل، آهك، ميزان ظرفيت تبادل كاتيوني، فسفر قابل‌جذب، پتاسيم، كلسيم و منيزيم تبادلي تعيين گرديد و نسبت C/N و شاخص فرسايش‌پذيري خاك (با استفاده از رابطه نسبت رس اصلاح‌شده)، محاسبه شد. به‌منظور تجزيه و تحليل داده‌ها از روش تجزيه واريانس و آزمون توكي استفاده شد.
يافته‌ها: نتايج بيانگر آن است كه احداث باغ‌هاي زيتون در عرصه‌هاي زراعي، بر خصوصيات فيزيكي خاك اثر مثبت معني‌داري نگذارده است، اما باعث افزايش معني‌دار ميانگين پارامترهاي شيميايي چون اسيديته، هدايت الكتريكي، درصد كربن آلي و ازت كل خاك و ميزان ظرفيت تبادل كاتيوني آن (در سطح 5 درصد) شده است. همچنين، شاخص فرسايش‌پذيري خاك را نيز به‌طور معني‌داري كاهش داده است.
نتيجه‌گيري: با توجه به نتايج به‌دست آمده از اين پژوهش و نيز با در نظر گرفتن محدوديت شديد خاك منطقه مورد مطالعه از نظر پايداري خاكدانه‌ها، توصيه مي‌گردد كه مي‌بايد از تبديل اراضي جنگلي باقي‌مانده به اراضي زراعي جلوگيري گردد. همچنين در منطقه مورد مطالعه، احداث باغ‌هاي زيتون نسبت به احداث جنگل مصنوعي و نيز زراعت، ارجحيت دارد.
چكيده لاتين :
Background and Objectives: Farmers have lead to the land use change of natural systems, because of excessive population growth, followed by increasing demand of food. It has led to land degradation and economic, ecologic problems. Land use change is considered as a major environmental change in the world and destroy natural and native vegetation, degrade soil and reduce its nutrients that followed by economic and ecological problems. Due to limited water and soil resources, efficient use of land, more than ever, is taking into consideration. An alternative to improve soil quality of degraded lands is the establishment of new forestry plantations, agro forestry and orchard systems. These alternative systems improve residues availability; nutrient cycling, soil permeability and erosion control in the ecosystem of degraded lands and increase their biodiversity. The aim of this study was to investigate the effects of olive plantation, as an alternative system, on some soil properties and its erodability compared with forest (natural and artificial) and agriculture systems in south of Azadshahr.
Materials and Methods: The study area located at 55° 10´ 26" longitude and 37° 4´ 12" latitude. Its mean annual temperature and annual relative humidity are 18.4 ?C and 68%, respectively. Its climate is temperate semi-humid with the mean annual precipitation of 475 mm. Boundaries of the studied treatments (Olive orchards, Natural forest, Artificial forest and Croplands) were accurately determined using Google Earth software and field survey. Then in each systems, five composite soil samples were taken at the depth of 0-20 cm. Once in the laboratory, some soil physical and chemical characteristics such as soil texture, aggregate stability, bulky density, porosity, pH, EC, percentage of organic matter, total nitrogen, lime, the amount of cation exchange capacity, absorbable phosphorous, exchangeable potassium, calcium and magnesium were measured and soil C/N ratio and its erodibility index was calculated by using the modified clay ratio relation. Data analysis was performed by using one-way ANOVA. Tukey’s test was used to perform pairwise comparisons.
Results: The results demonstrated that establishment of olive orchards in croplands, have not had significant positive effect on soil physical properties, but soil chemical properties such as pH, EC, percentage of organic matter, total nitrogen and the amount of cation exchange capacity have been increased significantly. Soil erodability index has been decreased either.
Conclusion: According to the obtained results and with regard to high limitation of the soil in the study area in terms of soil aggregate stability, it is recommended that it must be prevent of change of the remaining natural forest lands into croplands. In the study area, construction of olive orchards is preferable as compared with artificial forest and croplands, either.
