رويكرد تحليل فضايي در روند توسعه آموزش عالي

Spatial analysis approach in the trend of higher education development

هدف از اين پژوهش تحليل فضايي روند توسعه برخي از شاخصهاي (درونداد و برونداد) نظام آموزش عالي طي سالهاي 89-1384 (برنامه چهارم توسعه) بود. روش پژوهش توصيفي ـ تحليلي بود كه با استفاده از ضريب آنتروپي و چاركها، روند تحولات شاخصهاي آموزش عالي در 31 استان كشور واكاوي و با بهره گيري از سيستم اطلاعات جغرافيايي مدل فضايي تحليل و به تصوير كشيده شد. نتايج تحقيق نشان داد كه در بازه زماني 89-1384 آموزش عالي كشور با رشد كمّي بسيار خوبي مواجه بوده است، اما تحليل پراكنش فضايي شاخصها در استانهاي كشور روشن كرد كه به دليل اهداف كمّي تعيين شده غير واقع-بينانه و ناديده گرفتن اصول برنامه ريزي منطقه اي ‌در بيش از 60 درصد از استانهاي كشور، شاخصهاي مورد بررسي از توزيع متوازن برخوردار نبوده و بسياري از شاخصهاي تعيين شده در برنامه فقط در استانهاي برخورداركشور تحقق يافته يا به اهداف كمّي برنامه تعيين شده نزديك شده اند. بدين ترتيب، علي رغم تاكيد سياستگذاران مبني بر عدم برنامه ريزيهاي تمركزگرا و بخشي، توزيع نامناسب امكانات آموزش عالي در بين مناطق جغرافيايي كشور سبب شده است تا دستيابي به سياستهاي عدالت محور آموزشي با چالشهاي جدي مواجه باشد. از اين رو، پيشنهاد مي شود برنامه ريزان آموزش عالي بيش از پيش به برنامه ريزيهاي آمايشي و تحليلهاي فضايي به منظور شناسايي نابرابريها و ميزان عدم تعادلها در بين مناطق كشور توجه كنند.

The purpose of this paper was spatial analysis of higher education development trend in some indictors during 2005-10 (Forth development Plan). Research methodology in this study was descriptive -analytic. By using entropy index and quarters, higher education indicator development trend in 31 provinces was surveyed and scenographyed by utilization of Geographic Information System (GIS). The findings showed that Iranian higher education has grown quantitatively very well during these years But, the analysis of indicatorsʹ spatial distribution in Iranʹs provinces indicated that because of unrealistic determined quantitative goals and ignoring principles of regional planning over 60 % of provinces donʹt possess balanced distribution and many of the determined indicators in the Plan were only accomplished in privileged provinces or have been close to determined goals. Thus, even though the policy makers emphasize on non-centralized and sectorial planning, the inappropriate distribution of higher education facilities in countryʹs geographical regions, has caused the accomplishment of equity oriented educational policies with serious challenges. Hereupon, it is recommended that higher education planners increasingly pay attention to the spatial analysis and land planning in order to identify inequalities and imbalances. Keywords: Spatial analysis, Sustainable development, Indicators in higher education, Land use planning, the entropy factor, Geographic Information Systems (GIS).