كاني‌شناسي و ژئوشيمي سنگ‌هاي آلكالن آنالسيم‌دار رشته كوه صلوات، پهنه ماگمايي آذربايجان، شمال‌غرب ايران

Mineralogy andgeochemistry of analcime bearing alkaline rocks in Salavat range, Azerbaijan Magmatic Plateau, NW Iran

پهنه ماگمایی آذربایجان-البرز در شمال‌غرب ایران یكی از پهنه‌های مهم فعالیت ماگمایی آلكالن در سنوزوئیك محسوب می‌شود. رشته كوه صلوات در بخش شرقی پهنه ماگمایی یاد شده، با شبكه وسیعی ازگدازه‌ها و دایك‌های آلكالن رخنمون یافته است. بر اساس مطالعات صحرایی، شیمی‌كانی و داده‌های ژئوشیمی سنگ كل، سنگ‌های آلكالن در رشته كوه صلوات به دو گروه تقسیم می‌شوند كه شامل: الف) گدازه‌های با تركیب آنالسیمیت، برش‌های آناسیم‌دار و گدازه‌های بالشی تفریتی آنالسیم‌دار و ب) دایك‌های تفریتی، فونو-تفریتی و لامپروفیری است. این سنگ‌ها در محدوده وسیعی از سری‌های سدیك تا انتقالی سدیك-پتاسیك و پتاسیك گسترش یافته‌اند و تمامی سری‌های یاد شده دارای ویژگی پتاسیم بالا هستند. بر پایه شیمی سنگ كل، سنگ‌های آلكالن رشته كوه صلوات، حضور یك منبع پریدوتیتی آمفیبول/فلوگوپیت‌دار در پهنه انتقالی لرزولیت‌گارنت-اسپینل را ارائه می‌دهند كه تحت تأثیر فرآیند متاسوماتیسم بوده است. داده‌های ژئوشیمیایی نشان می‌دهد كه ذوب بخشی یك منبع لیتوسفر گوشته‌ای تحت قاره‌ای، در تشكیل و تكامل سنگ‌های رشته كوه صلوات نقش داشته است. این درحالی است كه، نقش آلودگی پوسته‌ای بسیار اندك بوده است. ماگمای رشته كوه صلوات در یك محیط كششی مرتبط با برخورد در پی بسته شدن اقیانوس نئوتتیس در دوران سنوزوئیك تشكیل شده است.

The Alborz-Azerbaijan magmatic plateau (AAMP), in the northwestern part of Iran, is one of the main exposes of magmatic activities in the Cenozoic. The Salavat range is located in the eastern part of AAMP, and widely occur in alkaline lavas and dykes Based on field studies, mineral chemistry, and whole-rock geochemistry, alkaline rocks in the Salavat range are classified into two groupsthat are composed of analcimite, analcime bearing breccias and analcime bearing tephrite pillow lavas (group I), tephrite-phonotephrite and lamprophyre dykes (group II). These rocks cover a broad compositional range from sodic to transitional sodic-potassic and potassic series, all of which are high-K in character. On the basis of whole-rock chemistry, alkaline rocks in the Salavat range resulted from a phologopite/amphibole-bearing peridotite source in garnet-spinel lherzolite transitional zone that underwent metasomatism processes. Geochemical data indicated partial melting of subcontinental lithospheric mantle source, played major roles in the formation and evolution of the Salavat range rocks, whereas crustal contamination seems to be restricted to minor effect. The Salavat range magma was generated in a collision-related extensional setting, following the closure of the Neotethys Ocean in the Cenozoic.