بررسي هيدروژيوشيميايي آب درياچه اروميه در بازه زماني 2007 تا 2012

Hydrogeochemistry and Brine Evolution of Urmia Hyper Saline Lake, Northwest of Iran

درياچه اروميه بزرگ‌ترين درياچه فوق شور در جهان است كه يك حوضه بسته درون قاره‌اي مستقل با گستردگي حدود 6000 كيلومتر مربع و متوسط ژرفاي 6 متر است. از نظر هيدروشيمي منابع آب تامين كننده حوضه آبريز غالباً تيپ كلروره و سولفاته را نشان مي دهد كه متاثر از سنگ‌شناسي سازندهاي زمين‌شناسي پيرامون درياچه و حوضه آبريز است. ميزان مجموع كلسيم و منيزيم همه آب‌هاي وارده به درياچه بيشتر از ميزان بي‌كربنات آن است. بررسي هيدروشيمي آب درياچه اروميه از سال 2007 تا 2012 با نمونه‌برداري از آب درياچه انجام شد. در طول اين دوره شش ساله، 120 نمونه آب در فصول تر و خشك (فروردين و شهريور) مورد تجزيه قرار گرفت. نتايج نشان مي‌دهد كه تيپ شورابه درياچه اروميه ميان سال‌هاي 2007 تا 2010 تغييرات كمي داشته است. اين تغييرات براي سال 2011 بسيار زياد است و در دوره‌هاي زماني كوتاه مدت تغييرات بسيار زيادي در ميزان آنيون‌ها و كاتيون‌ها رخ داده است. از سال 2007 تا 2010 تيپ شورابه از نوع Na-Mg-Clبوده است كه قابل مقايسه با درياچه بزرگ نمك در آمريكا است. از سال 2011 با افزايش قابل توجهي ميزان شوري و چگالي آب درياچه، تيپ شورابه نيز تغيير كرده است. در سال 2011 و 2012 با افزايش ميزان سديم و كلريد محلول و رسيدن به آستانه تبلور مستقيم هاليت از آب درياچه، با ته نشست نمك در كف و حاشيه درياچه ميزان Na كاهش يافته و بواسطه كاهش ميزان Na، ميزان منيزيم افزايش يافته و تيپ شورابه از Na-Mg-Cl به Mg-Na-Cl تغيير يافته است. شورابه مسير IIIB1b نمودار تكامل شورابه ارايه شده توسط Eugster و Hardie را طي نموده است. در نمودار تكامل شورابه اشاره شده ملاحظه مي‌شود كه تيپ Na-Mg-Cl مربوط به دوره پيش از خشك شدن درياچه اروميه و تيپ Mg-Na-Cl مربوط به دوره خشك مي باشد. به نظر مي‌رسد اين حالت نيز يك حالت گذرا باشد و اين درياچه در نهايت با تبخير بيشتر، به شوري بالاتر مي‌رسد (اكنون شوري درياچه بيش 400 گرم در ليتر است) و با ته نشست هاليت و سولفات سديم، به تيپ Mg-SO4-Cl تكامل مي يابد. بنا براين نمودار يادشده شامل اندكي تغيير مي شود. تيپ فعلي شورابه در مسيرIII2b نمودار تكامل شورابه است. با گذشت زمان اختلاف تركيب شيميايي و شوري درياچه در شمال و جنوب بزرگراه شهيد كلانتري بيشتر مي‌شود.

The Lake Urmia is the greatest hyper saline Lake in the world. This lake, located in Azerbaijan area, Northwest of Iran is an intra-continental sedimentary basin. Its area is about 6000 km2 with an average water depth of 6 meters. Hydrochemistry of the water resources of the basin showed mainly chloridic and sulfidic composition due to the geology of the surrounding areas and its variable lithology and Inlet water are supplied from the permanent and seasonal rivers. The hydrochemical investigations were carried out over a time period from 2007 to 2012 using previously published data together with newly collected water samples. 120 samples were collected during 6 years. The analaysis results showed Na-Mg-Cl type of the brinefrom 2007 to 2010, which is comparable with the Great Salt Lake in the USA. The chemical composition of lake in 2007 showed the percentage of sodium is higher than Magnesium. In 2011 and 2012 water composition is HCO3 < < Ca+Mg. That is, the path of brine composition on the Eugster and Hardie flow diagram has changed from row III2b (Na-Mg-Cl) to (Mg-Na-Cl) in 2011 and 2012 after halite crystallization and may finally result in Mg-Cl-SO4 brine type in the future. The Sodium to Magnesium ratio is 5.12 in 2007. However, this amount in 2011 is 0.68 and 0.56 in 2012. In future, with Increasing ofevaporation, the Magnesium to sodium ratio increases and chemical compositions of the brine in the north and south of the Shahid Kalantari Highway experience more difference.