معرفي فلور، شكل زيستي و كورولوژي رويشگاه‌هاي شمشاد (Buxus hyrcana) در جنگل‌هاي فريم ساري

Flora, life form and chorology of Box trees (Buxus hyrcana) habitats in forests of the Farim area of Sari

پژوهش حاضر به مطالعه فلوریستیك–فیزیونومیك جنگل‌های شمشاد منطقه فریم ساری پرداخته است. با استفاده از روش پیمایش صحرایی و طراحی 60 قطعه‌نمونه 400 مترمربعی به طور سیستماتیك-انتخابی در دو طبقه ارتفاعی كمتر و بیشتر از 1200 متر ارتفاع از سطح دریا، فهرست و درصد تاج پوشش گونه‌ها ثبت شد. نتایج نشان داد كه در این منطقه 47 تیره، 67 جنس و 77 گونه گیاهی وجود دارد. در بررسی طیف زیستی با روش رانكایر، فانروفیت‌ها (7/37 درصد)، كریپتوفیت‌ها (5/32 درصد) و همی‌كریپتوفیت‌ها (7/24 درصد) به ترتیب به عنوان مهم‌ترین گروه‌های ساختاری معرفی شدند و مشخص شد كه با افزایش ارتفاع از سطح دریا، همی‌كرپیتوفیت‌ها افزایش و كریپتوفیت‌ها كاهش می‌یابند. مطالعه جغرافیای زیستی گونه‌ها، چیرگی بالای عناصر گیاهی اروپا-سیبری در هر دو رویشگاه را تصریح می‌كند. نمودار بردار همبستگی متغیرهای محیطی با دو محور اول تحلیل DCA نشان داد كه دو معیار ارتفاع از سطح دریا و متوسط چیرگی (درصد تاج‌ پوشش) درختان شمشاد نقش تعیین‌كننده‌ای بر تركیب پوشش گیاهی و متوسط غنای گونه‌ای (شاخص N0 هیل) دارند. نتایج روش تخمین جك نایف نیز نشان داد كه غنای گونه‌ای در رویشگاه با ارتفاع بیشتر از 1200 متر (8/75 گونه) به دلیل كاهش چیرگی درختان شمشاد، در سطح بالاتری نسبت به رویشگاه با ارتفاع كمتر از 1200 متر (6/58 گونه) قرار دارد. به طور كلی، نتایج پژوهش حاضر ضمن این كه ظرفیت اكولوژیك شمشاد در توسعه و تشكیل توده در جنگل‌های كوهستانی شمال ایران تا ارتفاع 1700 متر از سطح دریا را تصریح می‌كند، اجتماع‌پذیری درختان شمشاد با درختان افرای مازندرانی (Acer mazandaranicum)، كچف (Carpinus schuschaensis) و سرخدار (Taxus baccata) در سطوح نسبتاً گسترده‌ای از رویشگاه با ارتفاع بیشتر از 1200 متر نیز می‌تواند حضور دو اجتماع گیاهی سرخدار-شمشاد و كچف-شمشاد به عنوان دو سین‌تاكسون جدید از جنگل‌های هیركانی در این منطقه را رهنمون سازد.

This study intends to present floristic-physiognomic investigation of Box trees (Buxus hyrcana) of the Farim area of Sari. All of species in the area were recorded by two methods field-walk and 60 releves with an area of 400 m2 in a systematic-selective design in two elevation classes, more and less than 1200 m above sea level implemented. Our results showed that the flora of this region includes 47 families, 67 genera, and 77 species. Phanerophytes (37.7%), Cryptophytes (32.5%) and Hemicryptophytes (24.7%) were the most important structure groups of the local biological spectrum according to Raunkiaer method, and also with increasing elevation, portions of Hemicryptophytes and Cryptophytes increased and decreased, respectively. Chorological studies showed that chorotype form Euro-Sibria was the most important phytochorion in two habitats. The correlation of environment variables with two first axes of DCA showed that elevation of sea level and dominance average (canopy percentage) of Box trees had decisive role on the vegetation composition and mean richness of species (Hill N0 index). Also, Jackknife estimation results confirmed that species richness in habitats with elevation more than 1200 m (75.8 species) had a higher level compared to habitats with elevation less than 1200 m (58.6 species) because of decreasing box trees dominance. Totally, the results of the present study not only confirmed the ecological capacity of Box trees in developing up to 1700 m in mountain forests of north Iran, but also the association of box trees with some plants of high regions with steep slope of north Hyrcanian forests such as: Acer mazandaranicum, Carpinus schuschaensis and Taxus baccata, can be introduced as two new syntaxa including Taxus baccata- Buxus hyrcana and Carpinus schuschaensis- Buxus hyrcana in Hyrcanian forests.