انسان شناسي قدمگاه (مطالعه‌ موردي بيت النور)

Anthropology qadqmgahs: the study of “Beyt-o-nour

چكيده: اماكن مقدسي مانند قدمگاه ها، در اديان مختلف و مذاهب اسلامي، همواره مورد احترام بوده‌اند. نمونه قدمگاه‌ها در ايران، قدمگاه‌هاي امام‌رضا(ع)، خواهران و برادران ايشان است. «بيت النور»، قدمگاه حضرت معصومه(س) در قم، از مهم‌ترين اين قدمگاه‌ها به‌شمار مي‌آيد. در اين نوشتار، قدمگاه يادشده با رويكرد انسان‌شناختي، مورد بررسي قرار گرفته و بدين منظور با معرفي جامع نشانگاهِ تحقيق، هويت تاريخي و موقعيت جغرافيايي آن، دو نوع گزارش‌ «عيني» و «تحليلي» از وضعيت كنوني ارايه‌ شده است. با بهره گيري از روش كيفي انسان‌شناختي، از فنون مشاهده‌ مشاركتي، بررسي اسناد و مصاحبه‌، در سطح عيني، به آداب و مراسم، تجربه زوار و احساسشان پرداخته‌ و در سطح تحليلي، سعي در معناكاوي لايه‌هاي ذهني و پنهان كنشگران، شده است. يافته‌ها نشان مي‌دهد، بيت النور براي مردم قم هويت‌بخش بوده و كنشگران از طريق همانندسازي نسبت برادري حضرت معصومه(س) و امام ‌رضا(ع)، با حضرت زينب(س) و امام‌حسين(ع) در مانوس‌سازي و تعميق اثر سفر بانو(س) به قم، اثرگذار بوده اند.

Abstract: Holy places like qadamgah (the place of holy people step), in different religions or Islamic sects, have always respected. Some of these qadamgahs in Iran belong to Imam Reza (AS) and his sisters or brothers. “Beyt-o-nour”, Hadhrat Maʹsumeh?s (SA) qadamgah, is one of the most important qadamgah. In this study, “Beyt-o-nour” has been examined by anthropological approach. For this purpose, two types reports of its current situation, “objective” and “analysis”, have been provided by comprehensive introduction of target of study, historical identity and geographical location of the place. In objective report, , the customs, ceremonies and pilgrims’ experiences or emotions have been examined by using the qualitative method of anthropology, cooperative observation technique, document review and interview. In analysis report, we tried to explore the meaning of the activists’ subjective and hidden layers. Finding of study show “Beyt-o-nour” had given the Qomish people identity. Activists had been effective to deepen the effect of Hadhrat Maʹsumeh?s (SA) journey by simulating brotherhood relation between Imam Reza (AS) and Hadhrat Maʹsumeh (SA) to Imam Hussein (AS) and Hadhrat Zeinab(SA) brotherhood relation.