آيكونوگرافيك جلوه هاي بصري توسل به امام رضا (عليه السلام) در نگارگري

Comparative- Analytical History of Islamic Art

چكيده: توسل به پيامبر اكرم(ص) و ايمه اطهار(ع) از امتيازهاي خاص فرهنگ تشيع به‌شمار مي‌رود كه ريشه در آيات و روايت‌ها دارد. از آنجايي كه هر يك از امامان(ع) مظهر يكي از اسماي حسناي الهي هستند، در حين توسل به ايشان، بايستي به نوع مظهريت و تجلي‌ ويژه آنها توجه كرد. از‌اين‌رو، هنرمندان صفوي، بازنمايي توسل به امام رضا(ع) را كه داراي ارزش معنوي و نمايانگر سنت مضموني است، در قالب باور اعتقادي به تصوير كشيده‌اند. هدف مقاله حاضر، بررسي جلوه‌هاي بصري نگاره «نجات مردم دريا توسط امام رضا(ع)» به شيوه آيكونولوژي به‌عنوان يكي از رويكردهاي جديد در زمينه روش‌هاي كيفي در حيطه هنر است. اين روش پويا و همه‌جانبه‌نگر، در نيل به معنا و محتواي آثار هنري به‌ويژه نگارگري ايراني كه فراتر از زيبايي بصري داراي نظام پيچيده و گسترده‌اي از ظرايف ارزش‌هاي اخلاقي، عرفاني، اجتماعي و روان‌شناسي بوده، شايان توجه است. زيرا فرايند تفسير اثر هنري طي سه مرحله راهبردي توصيف، تحليل و تفسير، پژوهش‌ها را به‌صورت نظام‌مند توسعه مي‌دهد. نوشتار پيش رو، ضمن مطالعه تاريخچه آيكونولوژي و ويژگي‌هاي مكتب نگارگري قزوين، به بررسي آيكونوگرافيك نگاره يادشده مي‌پردازد. روش، آيكونولوژي و گردآوري داده‌ها به‌صورت كتابخانه‌اي و اسنادي است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد نگارگري دوره صفويه بازتاب تحول‌ بنيان‌هاي فكري هنرمندان آن دوره بوده كه متاثر از شرايط و اوضاع اجتماعي خاص آنها است. بنابراين روش تاويلي مانند آيكونوگرافي موجب بازشناسي و معرفي ارزش‌هاي نمادين در اين آثار مي‌شود.

Abstract: Resorting to Prophet (Muhammad) and Imams ‘P.B.U.H.’ is one of the special privileges of Shiite religion that come from verses from Koran and traditions. Any of twelve Imams (AS) is a sign of The Names of God (asm? all?h al- usn?) therefore when someone wants to resort them must pay attention to it. Since Safavid painters had special sight and philosophical bases and principals with roots in Shiite beliefs and Persian deep culture illustrated Shiite contents.The main goal of this paper is study of visual displays of resorting to Imam Reza (AS) via an iconographic approach. This dynamic and multilateral approach is regarded to reach to meaning and content of artwork, specially Persian painting that has a various and complicated collection of social, psychological, mystical and moral values is visual beauty, because this interpreted method of artwork includes three strategic stages: identification, description, analysis and interpretation of artworks that cause to develop researches as systematic studies. Its data baser relies largely on library sources and printed materials. The result suggests that one of appropriate approaches of study Persian painting is iconographic analysis because recognize every era involves in historical information about present revolutions and written culture of describer and reaching to symbolic in visual language that age and iconology can provide this purpose. - What iconic meanings are there in this illustration’s visual elements? - Painters’ Shiite beliefs, what impacts have had on illustrating their works?