مطالعه اثر متقابل ژنوتيپ × محيط در تعدادي از لاين هاي خالص برنج در استان مازندران

Study of Genotype×Environment Interaction in Some Pure Lines of Rice in Mazandaran Province

وجود اثر متقابل ژنوتيپ در محيط، از مشكلات عمده ارزيابي و معرفي ژنوتيپ هاي برتر مي باشد. به منظور شناسايي و معرفي ارقام پرمحصول و در عين حال پايدار و سازگار، آزمايشي با ده لاين اميدبخش برنج همراه با دو شاهد از ارقام رايج منطقه (فجر و شيرودي) در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در دو منطقه از استان مازندران (مزارع تحقيقاتي آمل و گاو دشت بابل) به مدت دو سال (91-90 و 92-91) انجام شد. تجزيه واريانس ساده حاكي از وجود تفاوت معني داري در بين ژنوتيپ ها براي تمامي صفات در هر دو مكان بود. تجزيه واريانس مركب با توجه به يكنواختي اشتباهات آزمايشي انجام شد. نتايج اثر معني دار ژنوتيپ‌ها را نشان داد كه بيانگر تفاوت ژنتيكي در بين ژنوتيپ هاي مختلف مي باشد. ژنوتيپ هاي 3، 4، 5، 6 و 9 به ترتيب با عملكردهاي 8/5، 2/6، 3/6، 8/5 و 2/6 تن در هكتار داراي بيشترين عملكرد و بدون اختلاف معني‌دار (5%) در گروه a مشترك بودند. ژنوتيپ هاي 7 و 6 به ترتيب با 57/0 و 54/0 درصد داراي بيشترين شاخص برداشت بودند. در نهايت، ژنوتيپ شماره 6 به علت داشتن شاخص برداشت بالا (54/0 در گروه a) و درصد دانه پر بالا (45/78 درصد در گروه a) داراي بالاترين عملكرد بوده و انتخاب گرديد.

Existance of genotype × environment interaction effects are constraints in evaluation and release of new cultivars. In order to evaluate new high-yielding promising lines and assess their yield stability, an experiment was conducted with ten promising genotypes of rice and two control variety (Shiroudi and Fajr) in two regions of Mazandaran (Deputy of Rice Research Institute in Amol and Ghavdasht Rice Research Station in Babol) under randomized complete block design with four replications during two years (2012-2013). Simple Analysis of variance indicated significant differences among the genotypes for all traits in two location. [Combined ANOVA was also performed following Bartlett test (for uniformity of error variances)]. Combined ANOVA was performed according to the homogeneity of experimental error. Results showed significant differences among the genotypes and reflect genetic differences between genotypes. Genotypes 3, 4, 5, 6 and 9 produced higher yields, with 5.8, 6.2, 6.3, 5.8 and 6.2 ton per hectare, respectively. Genotypes 7 and 6 showed highest harvest indices with 0.57 and 0.54, respectively. Genotype 6 due to its high harvest index and, a high percentage of filled seeds (%78 in group a) and its high yield, was selected as the best genotype.