تحليل سلسله مراتب شهري استان گيلان بين سال هاي 90- 1365 (با استفاده ازمدل هاي لگاريتمي رتبه – اندازه ، منحني لورنز و ضريب جيني )

Analysis the Urban Hierarchy of Gilan Province between 1986- 2011- Based on: Rank-Size, logarithmic Models, the Lorenz Curve and the Gini Coefficient

بررسي سلسله مراتب شهري، موثرترين راه شناخت سازمان يابي سيستم شهرهاست و به مديريت فضايي آنها كمك شاياني مي كند. عدم توجه به نظام سلسله مراتب شهري و نحوه پراكنش و توزيع كانون هاي شهري در پهنه يك منطقه از يك طرف و رشد شهرنشيني از طرف ديگر به عدم تعادل و گسيختگي در ساختار فضايي شهرها منجر خواهد شد. پژوهش حاضر در محدوده ي استان گيلان در راستاي پاسخ گويي به اين سوال صورت گرفته كه آيا نظام سلسله مراتب شهرهاي استان گيلان بهينه مي باشد؟ ،. روش تحقيق به كار رفته كمي - تحليلي و روش جمع آوري اطلاعات روش كتابخانه اي بوده است. بدين منظور در راستاي دستيابي به هدف تحقيق، ابتدا با استفاده از قانون توزيع اندازه شهرها و سلسله مراتب شهري يعني روش لگاريتمي رتبه- اندازه و منحني لورنز به تعيين ميزان تعادل و عدم تعادل سلسله مراتب شهري در طول دوره هاي سرشماري 1365تا 1390 پرداخته شد و در نهايت به ارايه ي راهكارهايي جهت متعادل سازي نظام سلسله مراتب شهري در منطقه مورد مطالعه مبادرت شده است. نتايج بررسي ها نشان مي دهد كه با توجه به توزيع لگاريتمي رتبه – اندازه در نقاط شهري استان گيلان، شيب خط رتبه- اندازه (b) بزرگ تر از عدد يك مي باشد كه حاكي از شدت تسلط نخست شهري ( تمركز جمعيت در رشت) و عدم تعادل در نظام شهري منطقه مذكور مي باشد. ضريب تراكمي جيني در سال هاي 1365 ، 1375 و 1385 بين 75/0 – 5/0 بوده و بنابراين توزيع جمعيت شهرها و گروه هاي شهري در استان گيلان نيمه متعادل است. در حالي كه اين ضريب در سال هاي 1390 بين 1 – 75/0 بوده و در نتيجه توزيع جمعيت شهرها و گروه هاي شهري در استان گيلان در سال مذكور نا متنعادل و بحراني است. اين امر نيازمند ارايه ي سياست ها و راهبردهايي براي رسيدن به حد مطلوب سلسله مراتب شهري است.

The most effective way to recognize the organization of urban systems is the study of the urban hierarchy that helps their spatial management. Inattention to the urban hierarchy and the way of allocation and distribution of urban centers in an area on the one hand, and the growing of urbanization on the other hand, will result to the imbalance and rupture in the spatial structure of cities. This study has been done within the area of Gilan province in order to respond to the question of whether the hierarchy is optimal or not. The methodology of this study was quantitative –analytical and library materials were used for gathering data. In order to achieve the purpose of the research, first, the balance and imbalance of the urban hierarchy during the census period between 1986 to 2011 was determined based on the size distribution of cities and urban hierarchy model - rank-size logarithmic models and the Lorenz curve. Finally, approaches for balancing the urban hierarchy in the studied area were offered. The result of the study indicates that according to the distribution of the rank – size logarithmic models in urban areas of Gilan province, the slope of rank- size (b) is not greater than 1 that suggests the intensity of dominance of the first city (concentration of population in Rasht) and imbalance in the urban system of the mentioned region. Gini coefficient of condensation in 1986, 1996 and 2006 has been between 75/0 - 5.0; therefore, the distribution of the population of cities and urban communities in Gilan province is semi-balanced. While this coefficient in 2011 has been between 1 - 75/0; the distribution of population in cities and urban communities in the province of Gilan is uneven and critical which requires the delivery of policies and strategies to achieve desirable urban hierarchy.