گونه‌شناسي شخصيت پرندگان در منطق‌الطير عطّار نيشابوري

Character Typology of Birds in Mantiq-ut-Tayr of Attār

با توجه به طبیب، عارف و شاعر بودنِ عطار نیشابوری این فرض چندان بعید نیست كه او در منظومه رمزی- تمثیلی‌اش، منطق‌الطیر، توانسته باشد بر پایه تجارب بیرونی و سلوكِ درونی، دیدگاهی شرقی در باب رشدِ شخصیت و سلامت روانیِ انسان عرضه كرده باشد. هدف از پژوهش حاضر، واكاوی پرداخت‌های ادبی- عرفانیِ عطار از روی گونه‌های شخصیتِ درون‌گرا و برون‌گرا بنا بر نظام تحلیلیِ یونگ و پیروانش است. بنا بر نتایج این پژوهش، عطّار برای درمان ناهنجاری‌های روحیِ مردم در جامعه آشفته‌اش، از تجربه عرفانی متناسب با ظرفیت‌های وجودی افراد و گروه‌های اجتماع بهره برده است و چگونگی كمال‌یابی گونه‌های افراد را به فراخورِ صفات و موانع شخصیتیِ شایعشان تبیین كرده است. عطار در این پیشنهاد عرفانی و درمان‌گرانه افزون بر تبیین كهن‌الگوییِ كمال و سلامت فردی از طریق كنار زدن سایه و گذر از آنیما، تفرّد روحی را در گروِ زدودن صورتك‌های مرسوم می‌نهد. سرانجام خصایص برون‌گرایانه و درون‌گرایانه افراد در چنان پی‌رنگِ اسطوره‌ای-كهن‌الگویی و تجربه معرفتی مضمحل می‌شود.

Attār of Nishapur, as a physician, mystic and poet it is not improbable for him to present an eastern view about character growth and mental health of men stemming from his outer experiences and mystic journeys. The aim of present research is to expound the literal and mystical comments of Attār concerning extrovert and introvert personality types based on the ideas of Jung and his followers. Attār uses mystical experience to cure the mental abnormalities of people in his confused society based on capacity of individuals and social groups, and in this way, he explains the perfectibility of men and the personal obstacles and attributes of them. Attār exposes the archetype of perfection and mental health by putting away shadow and anima, and puts the spiritual individualization aside from common masks. Finally, extrovert and introvert characters of individuals are dissolved in mythic-archetypical plots and epistemic experiences.