بازيابي تكه‌هاي كهن‌الگوي مام مِهين در شعر حافظ

Archetype of Motherland in the Poems of Hāfez

در این نوشتار سعی بر آن است كه نمودهای تغییریافتۀ كهن‌الگوی مام مِهین(1) در شعر حافظ ردیابی شود. نمودهایی كه بعد از متلاشی شدن شخصیت یگانۀ این عنصر مادینه قدرتمند، ابتدا در قالب خدابانوها به زندگی خود ادامه داد و سپس به ضمیر ناخودآگاه انسان منتقل شد و دوباره از طریق هنر بر ذهن و زبان نوع بشر جاری گشت. این جست‌وجو می­تواند پاسخی برای این پرسش­ها بیابد كه آیا می­توان گفت حافظ جزو آن دسته از شاعران نابغه­ای است كه فواصل تاریخی و جغرافیایی مانع بروز و ظهور آركی­تایپ­ها در شعر او نشده است؟ مام مِهین در ضمیر ناخودآگاه جمعی ایرانیان با توجه به پیشینۀ اساطیری زن­سالارانۀ این سرزمین با چه كیفیتی می‌زید؟ آیا در یك نگاه كلی این تصویر به سمت قطب منفی تمایل دارد یا قطب مثبت؟    بر این اساس به این نتیجه رسیدیم كه شعر حافظ شعری است كه بستر ظهور و تجلی تصاویر ناب و شفافی را از مام مهین فراهم آورده است و این موضوع از وسعت مشرب و شفافیت و در دسترس بودن ناخودآگاه حافظ سرچشمه می­گیرد

In the present article, attempts are made to trace the changed manifestations of archetype of motherland in the poems of Hāfez. After disintegration of personality of this powerful female archetype, in the beginning it continues to live as goddess, then it is transferred to unconscious, and finally it appears in the mind and language of man through art. The present article tries to answer these questions: may it be said that Hāfez belongs to that group of genius poets the historical and geographical gaps could not prevent from appearing archetypes in his poems? Furthermore, regarding to the mythical backgrounds of matriarchy in Iran, how does the archetype of motherland has continued to live in the collective unconscious of Iranians? We believe that the poems of Hāfez are the context in which the concept of motherland manifests and finds expression.