بررسي بازتاب نمادين آتش در دو داستان مثنوي با رويكرد تطبيقي

The Symbolic Reflection of Fire in Two Stories of Masnavi Manavi: A Comparative Study

آتش از دیرباز به سبب نقشی كه در زندگی انسان داشته است، مورد توجه بوده است. یكی از خویشكاری‌های نمادین آتش، تطهیر است. آتش با وجود این كه سوزاننده است، پاكی و طهارت را نیز به ارمغان می‌آورد. بنا به باور اساطیری، آتش آوردگاه پاكی و پلیدی است. در این جستار ابتدا به بررسی مفهوم نمادین آتش در اساطیر مختلف پرداخته‌ایم كه گذر از آن (آزمون آتش) عروج به مرحله‌ای بالاتر را در خود نمادینه كرده است. پس از آن با خوانش اسطوره «گذشتن سیاوش از آتش» در شاهنامه، و ناظر به داستان حضرت ابراهیم (ع)  در فرهنگ سامی، با رویكردی تطبیقی آن را با داستان «در آتش افكندن كودك» در مثنوی و نیز  حكایت «جواب دهری كه عالّم را قدیم گوید» مقایسه كرده‌ایم و رویكرد مولانا را به خوانش آثار پیشین خود بررسی كرده‌ایم. این نوشتار در پی آن است كه نشان دهد، مولانا از مفاهیم اسطوره‌ای و نمادین قبل از خود آگاهی داشته و با تخیل شاعرانه خود به بازآفرینی این مضامین در زمان خود پرداخته است.

From way back, man has paid attention to fire and its place in the man’s life. One of the functions of fire is purification. In spite of burning, fire brings purity and cleanliness. According to mythological beliefs, the flaming fire is a battlefield between cleanliness and wickedness. In the present article, at first, we consider the symbolic concept of fire in various myths that indicates to passing from fire (the exam of fire) and ascend to a higher stage. Then, after considering the myth of ‘passing of Siyāvash through the fire’ and the story of ‘Abraham in fire’, we compare them with another two stories of Masnavi Manavi of Jalāl al-Din Rūmi. They are the story of ‘casting the child into the fire’ and the fable of ‘reply to the materialist who says that the world is eternal’. We try to show that Jalāl al-Din Rūmi has been aware of the ancient symbolic and mythical concepts and has recreated them.